شیراز، شهری که هر گوشهاش به عطر تاریخ و هنر آغشته است، خانههای تاریخی بسیاری را در دل خود جای داده است. خانه زینتالملوک شیراز یکی از این شاهکارهای برجایمانده از دوران قاجار است که نهتنها نمادی از شکوه معماری ایرانی به شمار میآید، بلکه داستانهایی شگفتانگیز از گذشته را در خود پنهان کرده است. در این مقاله از مجله گردشگری سفرتاپ، با داستان زندگی زینتالملوک، معماری حیرتانگیز این خانه، شرایط بازدید و همچنین جاذبههای جذاب اطراف آن بیشتر آشنا خواهید شد.
تاریخچه خانه زینتالملوک
خانه زینتالملوک شیراز یکی از بناهای برجسته دوران قاجار است که در سال ۱۲۹۰ هجری شمسی به دستور علیمحمدخان قوامالملک دوم ساخته شد و در نهایت، در سال ۱۳۰۲ به دست محمدرضاخان قوامالملک سوم تکمیل شد. این خانه بخشی از مجموعه قوام است و از طریق یک راه زیرزمینی به باغ نارنجستان قوام متصل میشود. این مسیر زیرزمینی که در گذشته بهعنوان راهی خصوصی برای عبور محارم استفاده میشد، نمادی از معماری هوشمندانه آن دوران است.

زینتالملوک که بود؟
زینتالملوک، دختر حبیبالله قوامالملک چهارم، بانویی نیکوکار و مهربان بود که به کمکهای خیریه و حمایت از نیازمندان شهرت داشت. در دوران جنگ ایران و عراق، خانه زینتالملوک به پناهگاهی برای جنگزدگان تبدیل شد و نقش مهمی در حمایت از مردم ایفا کرد. از همین رو خانه زینتالملوک بهعنوان یکی از مکانهای تاریخی شیراز شناخته میشود و در سالهای اخیر با مرمتهای انجامشده به موزهای از مشاهیر فارس تبدیل شده است.
زیرزمین خانه، که در گذشته بهعنوان انبار غذا و اسلحه استفاده میشد، امروز به نمایشگاه مجسمههای مومی اختصاص پیدا کردهاست و تندیس چهرههای برجسته تاریخی مانند کریمخان زند، شاپور اول و خود زینتالملوک را در ابعاد واقعی به نمایش میگذارد.
خانه زینتالملوک علاوهبر ارزش تاریخی و معماری خود، مکانی است که میتوانید داستانهای ناگفتهای از تاریخ شیراز را کشف کنید و با بخشی از فرهنگ اصیل این شهر تاریخی آشنا شوید.
زندگینامه زینتالملوک
زینتالملک قوامی، دختر حبیبالله خان قوامالملک چهارم، از بانوان برجسته خاندان قوام بود که در تاریخ شیراز به نیکوکاری و اخلاق برجسته مشهور است. این خاندان از نسل حاج ابراهیمخان کلانتر، وزیر کریمخان زند، بوده و نقش مهمی در سیاست و مدیریت فارس و شیراز داشتهاند. با این حال، تاریخ این خانواده فراز و نشیبهای زیادی را تجربه کرده است.
خاندان قوام در دوران مختلف، بهعنوان والی و کلانتر در شیراز حکومت کردند و بخشی از تاریخ سیاسی فارس را رقم زدند. پس از خیانت حاج ابراهیمخان کلانتر به لطفعلیخانزند و قدرت گرفتنش در دربار قاجار، شک و بدگمانی اطرافیان فتحعلی شاه منجر به صدور فرمان قتل او و خانوادهاش شد. در این میان، تنها علیاکبر، یکی از فرزندان حاج ابراهیم، بهدلیل بیماری سل از این فاجعه جان سالم به در برد.
علیاکبر بعدها در دیداری با فتحعلی شاه، ماجرای قتل خانوادهاش را بازگو کرد و موفق شد اعتماد شاه را جلب کند. شاه او را مورد لطف خود قرار داده و بهعنوان والی شیراز منصوب کرد و لقب قوامالملک به او اعطا شد. از این زمان، خانواده قوام بهعنوان یکی از خاندانهای برجسته شیراز شناخته شدند و ساخت بناهایی همچون خانه زینتالملوک شیراز و نارنجستان قوام بخشی از میراث آنان است.
زینتالملک، دختر حبیبالله خان قوامالملک چهارم، میراثدار این خاندان پرافتخار بود. خانه زینتالملوک بهعنوان اندرونی خاندان قوام، یکی از یادگارهای این دوره تاریخی است. نارنجستان قوام، محل کارهای اداری و پذیرایی از مهمانان، نیز به خانه زینتالملوک از طریق زیرزمینی متصل بوده و این دو بنا بهنوعی مکمل یکدیگر محسوب میشوند.
این اطلاعات تاریخی نشان میدهد که خانه زینتالملوک نهتنها نمادی از معماری و هنر دوران قاجار است، بلکه گواهی بر نقش برجسته خاندان قوام در تاریخ شیراز و جاهای تاریخی شیراز نیز به شمار میرود.
زینتالملوک، بهدلیل بخشندگی و نیکوکاریاش، به سرعت در میان مردم شیراز محبوبیت یافت. او زندگی خود را وقف خدمت به نیازمندان کرد و به ویژه برای بانوان نیازمند اقدامات بسیاری انجام داد. در خانه زینتالملوک، مراسم مذهبی، نذریها و برنامههای خیریه متعددی برگزار میشد که بیشتر این فعالیتها به همت او انجام میگرفت.
یکی از اقدامات برجسته او، تبدیل زیرزمین این خانه به پناهگاهی برای تهیدستان بود. در آن زمان، بخشی از این زیرزمین به نگهداری آذوقه و مواد غذایی اختصاص داشت، اما زینتالملوک تصمیم گرفت این فضا را برای کمک به افراد بیخانمان و نیازمند مورد استفاده قرار دهد.
او همچنین نقش پررنگی در برگزاری مراسم عزاداری محرم داشت و هر ساله در عمارت خود سفرههای نذری پهن میکرد. گفته میشود که درهای این خانه همواره به روی نیازمندان باز بود و این ویژگی، او را به بانویی دوستداشتنی در شیراز تبدیل کرده بود.
زینتالملوک همسر فروغالملک، یکی دیگر از شخصیتهای برجسته خاندان قوام بود، اما اطلاعات دقیقی از فرزندان او در دسترس نیست.
نقش او در حفظ فرهنگ و سنتهای نیک در میان مردم شیراز برجسته بود. امروز، خانه زینتالملوک شیراز که با تاریخ و زندگی او گره خورده است، بهعنوان یکی از جاهای دیدنی شیراز شناخته میشود و بخشی از تاریخ پرشکوه این شهر را به نمایش میگذارد. مجسمه مومی او در موزه این خانه، یادآور زندگی و فعالیتهای خیرخواهانهاش است که همچنان برای بازدیدکنندگان الهامبخش است.
مرگ زینتالملوک

زینتالملوک قوامی، بانوی برجسته شیراز، تا اواخر عمر خود بهعنوان شخصیتی نیکوکار و تاثیرگذار در امور اجتماعی و خیریه شناخته میشد. وی در سال ۱۳۵۴ هجری شمسی درگذشت. زینتالملوک سالهای پایانی زندگی خود را همچنان به فعالیتهای خیرخواهانه اختصاص داد، اما به مرور زمان و با تغییرات اجتماعی، نام او و میراثش در ذهن نسلهای بعد کمرنگ شد.
مرگ زینتالملوک پایانی بر زندگی زنی بود که در دوران خود فراتر از نقشهای معمول برای زنان قاجاری عمل کرد و با وقف بخشی از زندگی خود به کمک به مستمندان و امور خیریه، تأثیری ماندگار بر جامعه خود گذاشت. با این حال، امروز خانهای که زمانی میزبان فعالیتهای انسانی او بود، به یک جاذبه گردشگری تبدیل شده و با نام خانه زینتالملوک شیراز، همچنان یادآور حضور اوست. این بنا که بخشی از جاهای تاریخی شیراز است، موزهای از تاریخ و فرهنگ فارس را در خود جای داده و مکانی است که روح زینتالملوک همچنان در آن جاری است.
داستان خانه زینتالملوک

خانه زینتالملوک یکی از زیباترین نمونههای معماری دوران قاجاریه در شیراز است که تاریخچهای غنی و پرماجرا را در دل خود جای داده است. ساخت این عمارت تاریخی در سال ۱۲۹۰ هجری قمری به دستور محمدخان قوامالملک دوم، از نوادگان حاج ابراهیمخان کلانتر آغاز شد و پس از ۱۲ سال در سال ۱۳۰۲ هجری قمری به دست محمدرضاخان قوامالملک سوم به پایان رسید. این خانه برای سالها محل سکونت زینتالملوک قوامی، بانویی نیکوکار و مهربان از خاندان قوام، بود که به کمکهای انساندوستانه و برگزاری سفرههای نذری برای نیازمندان شهرت داشت.
در این خانه تاریخی، تنها یک کتیبه وجود دارد که نشاندهنده سال اتمام ساخت بنا است. این کتیبه در اتاق آینهکاری و بخش غربی ورودی قرار دارد و روی آن نوشته شده: «چاکر درگاه ابوالقاسم شیرازی به تاریخ ۱۳۰۲ ه.ق». همچنین در یکی از اتاقها، گچبریهایی با تاریخ ۱۲۹۸ هجری قمری دیده میشود که نشان میدهد آینهکاری این عمارت، چهار سال پس از اتمام گچبری به پایان رسیده است.
پس از فوت زینتالملوک، این خانه به عبدالله خان قوامی منتقل شد و بعدها توسط دولت خریداری و به موزه تبدیل شد. در دوران مدیریت پروفسور آرتور پوپ، ایرانشناس برجسته آمریکایی، این خانه و عمارت نارنجستان قوام بهعنوان مقر مؤسسه بنیاد آسیایی انتخاب شدند و تحت نظارت دانشگاه شیراز مرمت و بازسازی شدند.
در جریان انقلاب، خانه زینتالملوک با آسیبهای جدی روبهرو شد؛ ایوان شرقی بنا دچار آتشسوزی شد و آینهکاریها و تزئینات داخلی بهشدت تخریب شدند. همچنین، در طول جنگ تحمیلی ایران و عراق، این عمارت به پناهگاهی برای خانوادههای جنگزده تبدیل شد که باعث ایجاد صدمات بیشتری در بنا شد.
این خانه در سال ۱۳۷۳ به بنیاد فارسشناسی واگذار شد و پروژه مرمت آن با همکاری میراث فرهنگی آغاز شد. یک سال بعد، زیرزمین این خانه با عنوان نگارخانه فارس شروع به فعالیت کرد و آثار هنرمندان ایرانی و خارجی در آن به نمایش گذاشته شد. امروزه این بنا بهعنوان محل استقرار دفتر بنیاد فارسشناسی و مرکزی برای فعالیت انجمنهای فرهنگی، هنری و اجتماعی، همچون انجمن دوستداران محیطزیست و انجمن حمایت از حقوق کودکان، مورد استفاده قرار میگیرد.
خانه زینتالملوک با معماری بینظیر، تالار آینههای باشکوه و زیرزمینی که به موزه مشاهیر فارس تبدیل شده است، یکی از مهمترین مکانهای تاریخی شیراز به شمار میرود و همچنان مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی است.
معماری خانه زینتالملوک

خانه زینتالملوک، نمونهای برجسته از معماری دوران قاجاریه، با ترکیبی از هنر اصیل ایرانی و تأثیرات اروپایی، در زمینی به مساحت 3,290 مترمربع واقع شده و دارای زیربنایی به وسعت 2,700 مترمربع است. این خانه تاریخی در فاصله یک کوچه از خانه قوام قرار دارد و با تونلی زیرزمینی به این عمارت متصل میشود. این تونل در گذشته برای رفتوآمد امن ساکنان خانه استفاده میشد و نشاندهنده هنر مهندسی معماران قاجاری است.
- ورودی و حیاط خانه: ورودی این خانه با هنر معرقکاری تزیین شده و در کنار آن دو سکوی نشیمن به ارتفاع 70 سانتیمتر وجود دارند که مجسمه دو سرباز قاجاری مسلح، جلوهای تاریخی به فضا دادهاند. کتیبهای سنگی با تاریخ 1300 هجری قمری بر سردر ورودی نصب شده است. پس از ورود، هشتی هشتضلعی خانه دیده میشود؛ فضایی که از مشخصههای بارز معماری سنتی ایرانی بهشمار میآید و حریم خصوصی خانواده را حفظ میکرد. از هشتی به حیاطی زیبا وارد میشوید که با باغچههای سرسبز، حوض فیروزهای معروف به «آب قوامی» و کاشیکاریهای هفترنگ مزین به نقوش شیر، خورشید، فرشتگان و آیات قرآنی، فضایی آرامشبخش را برای ساکنان فراهم میکند.
- ساختمان اصلی: عمارت اصلی خانه دو طبقه و شامل بیش از 20 اتاق است که با نقاشیهایی از گل و بوته، حیوانات و پرندگان، آینهکاری، گچبری و منبتکاری تزیین شدهاند. سقف اکثر اتاقها چوبی و مزین به نقاشیهای زیبایی است که جلوهای هنری به این بنا میبخشند. پنجرههای ارسی با شیشههای رنگی، نور خورشید را روی دیوارها منعکس میکنند و فضایی رؤیایی خلق میکنند. برخی از اتاقها نیز دارای نقاشیهایی از زنان و کودکان اروپایی هستند که تأثیر فرهنگ و هنر اروپایی بر معماری قاجاری را نشان میدهند.
- تالار آینه و شاهنشین: تالار آینه، واقع در ضلع غربی بنا، زیباترین بخش این خانه است. این تالار با هنر آینهکاری، گچبریهای استادانه و کاشیکاریهای هفترنگ به اوج زیبایی معماری ایرانی میرسد. در زیر تالار آینه، شاهنشین یا تالار تابستانه قرار دارد که با آجرهای تزیینشده و کاشیهای آبیرنگ، فضایی خنک و دلنشین ایجاد میکرد. متأسفانه، سقف ایوان شرقی بنا که تنها سقف مزین به نقاشی و آینهکاری روی چوب بود، در جریان یک آتشسوزی از بین رفته و دیگر قابل مرمت نیست.
- زیرزمین خانه: زیرزمین این خانه از جنوب تا شمال بنا امتداد دارد و بخشهای مختلفی مانند اسلحهخانه، انبار مواد غذایی و محل استراحت را در خود جای میداد. این فضا با وجود منافذ تهویه هوا، در تمامی فصول سال دمایی یکسان و مطبوع داشت و نیازی به وسایل سرمایشی یا گرمایشی نبود. پنجرههای مشبک زیرزمین که در گذشته سنگی بودند، امروزه چوبی شدهاند و هنوز جذابیت خاص خود را دارند.
خانه زینتالملوک با معماری هنرمندانه خود، تلفیقی از سبک ایرانی و تأثیرات اروپایی، بهعنوان یکی از جاهای تاریخی شیراز مورد توجه بسیاری از گردشگران قرار دارد و همچنان یادآور شکوه و زیبایی معماری قاجاری است.
خانه زینتالملوک کجاست؟

خانه زینتالملوک یکی از آثار تاریخی ارزشمند و ماندگار شیراز است که در کنار مجموعه نارنجستان قوام و در دل محله گود عربان قرار دارد. این خانه تاریخی، بهعنوان اندرونی مجموعه قوام ساخته شده و با تونلی زیرزمینی به عمارت نارنجستان متصل میشود. بازدید از این خانه، شما را به سفری در زمان میبرد و معماری ایرانی-قاجاری آن جلوهای از هنر و فرهنگ اصیل شیراز را به نمایش میگذارد.
- آدرس خانه زینتالملوک: استان فارس، شیراز، خیابان لطفعلیخان زند، محله گود عربان، ضلع غربی نارنجستان قوام
شماره تماس خانه زینتالملوک: 07132234181
- مسیرهای دسترسی
- با خودروی شخصی: از هر نقطه شیراز، خود را به خیابان لطفعلیخان زند برسانید و بهسمت جنوب حرکت کنید. خانه زینتالملوک در ضلع غربی نارنجستان قوام قرار دارد. پارکینگ عمومی در نزدیکی این مکان موجود است.
- با مترو: نزدیکترین ایستگاه مترو، ایستگاه وکیلالرعایا است. از این ایستگاه، حدود 10 دقیقه پیادهروی تا خانه زینتالملوک نیاز است. پس از خروج از مترو، بهسمت میدان ولیعصر حرکت کرده و از کوچه سنگ دقاقیها به خانه زینتالملوک برسید.
- با اتوبوس: ایستگاه اتوبوس ولیعصر نزدیکترین ایستگاه به این مکان است. از این ایستگاه، بهسمت خیابان زند حرکت کنید و با حدود 10 دقیقه پیادهروی به خانه زینتالملوک برسید.
- تاکسی یا اسنپ: از هر نقطه شیراز میتوانید با تاکسی یا اپلیکیشنهای حملونقل مانند اسنپ به خیابان لطفعلیخان زند، محله گود عربان، ضلع غربی نارنجستان قوام بروید. این روش یکی از راحتترین راهها برای دسترسی است.
زمان بازدید از این مجموعه بهتر است به نکاتی که در ادامه به آنها اشاره میکنیم دقت کنید.
شرایط بازدید از خانه زینتالملوک شیراز

برای ورود به خانه زینتالملوک، خرید بلیط الزامی است. هزینه بلیط بازدید در سال 1404 به شرح زیر است:
- گردشگران داخلی: 30,000 تومان
- گردشگران خارجی: 50,000 تومان
ساعات بازدید
- خانه زینتالملوک همهروزه از ساعت 8:00 صبح تا 19:00 عصر پذیرای بازدیدکنندگان است.
- در روزهای تعطیلات رسمی مرتبط با سوگواری عمومی، این مکان تعطیل است.
نکات مهم در زمان بازدید
- عکاسی ممنوع: بهدلیل حفظ آثار تاریخی و جلوگیری از آسیب به مجسمههای مومی، عکاسی در این مکان ممنوع است. در مقابل مجسمهها محافظ نصب شده است.
- عدم لمس آثار: بازدیدکنندگان نباید به آثار تاریخی از جمله آینهکاریها و مجسمههای موزه دست بزنند.
- مراقبت از کاشیهای هفترنگ: بهدلیل فرسایش ناشی از رفتوآمد گردشگران، کاشیهای راهروها آسیبپذیر هستند و بهتر است بازدیدکنندگان هنگام عبور احتیاط کنند.
- توجه به تابلوهای راهنما: اطلاعات تاریخی و جهتهای مناسب برای گردش در این بنا، روی تابلوهای مختلف در بخشهای داخلی و خارجی نصب شدهاند.
خدمات رفاهی
- خانه زینتالملوک دارای کافیشاپ است که در آن عرقیات، فالوده شیرازی و نوشیدنیهای سنتی ارائه میشود.
- امکانات سرویس بهداشتی در دسترس بازدیدکنندگان قرار دارد.
برای بازدید بهتر، در ساعات اولیه روز به خانه زینتالملوک مراجعه کنید، زیرا ازدحام کمتری وجود دارد و میتوانید با آرامش بیشتری از فضا لذت ببرید.
جاهای دیدنی اطراف خانه زینتالملوک

خانه زینتالملوک در قلب شهر شیراز، در محله قدیمی گود عربها و در خیابان لطفعلیخان زند، جنب نارنجستان قوام واقع شده است. این موقعیت مکانی، دسترسی آسان به دیگر جاذبههای تاریخی و فرهنگی شهر را فراهم میکند. در نزدیکی این خانه، میتوانید از جاذبههای زیر بازدید کنید:
- نارنجستان قوام: این باغ زیبا در مجاورت خانه زینتالملوک قرار دارد و با معماری خیرهکنندهاش، یکی از جاهای دیدنی شیراز محسوب میشود.
- مسجد نصیرالملک: معروف به مسجد صورتی، با شیشههای رنگارنگ و طراحی منحصربهفرد، تنها پنج دقیقه پیادهروی از خانه زینتالملوک فاصله دارد.
- بازار وکیل: یکی از بازارهای تاریخی و مشهور شیراز که با معماری سنتیاش، تجربهای منحصربهفرد از خرید را ارائه میدهد.
- حمام وکیل: حمامی تاریخی با طراحی زیبا که نشاندهنده هنر معماری دوره زندیه است.
با سفر به شیراز از طریق سفرتاپ، میتوانید از این جاذبهها و دیگر جاهای دیدنی شیراز بازدید کرده و تجربهای بهیادماندنی داشته باشید.
هتلهای نزدیک خانه زینتالملوک

برای تجربه سفری دلپذیر به شیراز و بازدید از جاذبههای تاریخی مانند خانه زینتالملوک، انتخاب محل اقامت مناسب از اهمیت ویژهای برخوردار است. در ادامه، چند هتل نزدیک به بازار وکیل، یکی از مراکز تاریخی و تجاری شیراز، معرفی میشوند:
- هتل وکیل شیراز: هتل سه ستاره وکیل در خیابان لطفعلی خان زند واقع شده و با دسترسی آسان به اماکن تاریخی مانند حمام و بازار وکیل، نارنجستان قوام و مسجد نصیرالملک، اقامتی راحت را برای مسافران فراهم میکند.
- هتل سنتی وکیل: این هتل با معماری اصیل ایرانی در بافت قدیم شهر قرار دارد و دسترسی آسانی به آرامگاه شاهچراغ، حمام وکیل و مسجد نصیرالملک دارد.
- هتل زندیه شیراز: هتل پنج ستاره زندیه در نزدیکی بازار وکیل قرار دارد و با امکانات لوکس و مدرن، اقامتی مجلل را برای مهمانان خود فراهم میکند.
با استفاده از خدمات سفرتاپ، میتوانید بهراحتی این هتلها را رزرو کرده و از تخفیفات ویژه بهرهمند شوید. سفرتاپ با ارائهٔ اطلاعات جامع و امکان مقایسهٔ هتلها، به شما کمک میکند تا بهترین انتخاب را برای اقامت خود در شیراز داشته باشید.
رستورانهای نزدیک خانه زینتالملوک شیراز

شیراز، شهر شعر و ادب، بهواسطهی غذاهای محلی متنوع و لذیذش نیز شهرت دارد. از جمله این خوراکیهای معروف میتوان به کلمپلو شیرازی، کوفته هلو، غمبرپلو، دوپیازه آلو و آش سبزی اشاره کرد. هر یک از این غذاها با ترکیبات منحصربهفرد و طعمهای دلنشین، تجربهای بهیادماندنی برای هر گردشگر به ارمغان میآورند. در نزدیکی خانه زینتالملوک، رستورانهای متعددی وجود دارند که این غذاهای سنتی را با کیفیت بالا ارائه میدهند:
- رستوران سلطنت بانو: این رستوران با فضایی دلنشین و سنتی، انواع غذاهای محلی شیراز را سرو میکند و به جاذبههای تاریخی مانند نارنجستان قوام و مسجد نصیرالملک نزدیک است.
- آدرس: شیراز، خیابان لطفعلیخان زند، نزدیک مسجد نصیرالملک
- رستوران خانه سنتی پرهامی: این رستوران در یک خانه تاریخی واقع شده و غذاهای اصیل شیرازی را در محیطی سنتی و آرام ارائه میدهد.
- آدرس: شیراز، خیابان لطفعلیخان زند، نزدیک خانه زینتالملوک
- رستوران هفتخوان: این مجموعه با هفت طبقه مجزا، انواع غذاهای ایرانی و بینالمللی را در فضایی مجلل و با موسیقی زنده ارائه میدهد.
- آدرس: شیراز، بلوار جدید قرآن، نبش کوچه هفدهم
توصیه میشود در سفر به شیراز، حتماً این غذاهای محلی را امتحان کنید تا با فرهنگ غذایی این شهر بیشتر آشنا شوید.
آخرین کلام در گذر از خانه زینتالملوک
خانه زینتالملوک، با تاریخچهای کهن، معماری جذاب قاجاری و موقعیتی استثنایی در قلب شیراز، یکی از جاذبههای گردشگری برجسته این شهر بهشمار میرود. از تالار آینه تا زیرزمین موزه، این خانه تجربهای منحصربهفرد از فرهنگ و تاریخ را ارائه میدهد. اگر قصد دارید با یک برنامهریزی دقیق از این مکان زیبا دیدن کنید و همچنین به سایر جاهای دیدنی شیراز سر بزنید، سفرتاپ بهترین گزینه برای تهیه بلیط و رزرو خدمات سفر شما است.