اگر در خیابان‌های شیراز قدم بزنید و از افراد ساکن در این شهر درخواست کنید که بهترین جاهای دیدنی شیراز را به شما معرفی کنند، قطعا یکی از جاهایی که نامش را می‌شنوید، حافظیه شیراز و آرامگاه حافظ است که خاطره‌ای به یاد ماندنی برای شما از شیراز به ارمغان می‌آورد. در این مقاله از بلاگ سفرتاپ به بررسی حافظیه شیراز و بخش‌های مختلف آن خواهیم پرداخت.
حافظیه شیراز کجاست؟ درباره حافظیه شیراز
آرامگاه حافظ که به آن حافظیه شیراز هم گفته میشود، محل دفن یکی از بزرگ‌ترین شاعران ایرانی به نام حافظ شیرازی که به لسان‌الغیب شیراز هم شهرت داشت، است. البته در این مکان تنها آرامگاه حافظ شیرازی نیست؛ بلکه آرامگاه بسیاری از افراد مطرح و تاثیرگذار ایرانی را هم در خود جای داده است. برخی از این افراد عبارت‌اند از:
- قاسم خان والی: حاکم عادل فارس که در نزدیکی آرامگاه حافظ دفن شده است.
- شیخ محمد شیرازی: شاعر معروف ایرانی
- قوام‌السلطنه: سیاستمدار برجستهٔ دورهٔ قاجار
- دکتر مهدی حمیدی شیرازی: شاعر و ادیب معاصر
حافظیه در محدوده شمال شرقی شهر شیراز و حوالی چهارراه حافظیه واقع شده است و شما می‌توانید با استفاده از حمل و نقل عمومی و خودروی شخصی، به آن دسترسی پیدا کنید. وقتی به این مکان وارد می‌شوید با یک فضای سبز با معماری زیبا و پله‌های سنگی رو‌به‌رو هستید و اگر کمی جلوتر بروید، به آرامگاه حافظ شیرازی برمی‌خورید که با چند ستون و یک سقف فیروزه‌ای زیبا بنا شده است و می‌توان گفت اصلی‌ترین بخش حافظیه است.
- آدرس: شیراز، چهارراه حافظیه، رو‌به‌روی ورزشگاه حافظیه
- ساعت کاری: ۱۰ تا ۱۹
- قیمت بلیط: ۳۰ هزار تومان به ازای هر نفر (برای گردشگران ایرانی) – ۲۵۰ هزار تومان به ازای هر نفر (برای گردشگران خارجی)
- لینک گوگل مپ: https://maps.app.goo.gl/FZLCQeFHED5Y7Twt5
تاریخچه حافظیه شیراز
آرامگاه حافظ شیراز یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی این شهر به‌شمار می‌رود و برای درک بهتر ارزش این مجموعه، نگاهی به تاریخچه آن خالی از لطف نیست.
حافظ، شاعر نامدار قرن هشتم، در سال ۷۹۲ هجری قمری درگذشت و مقبره‌ای ساده برای او در شهر شیراز ساخته شد که با چیزی که الان می‌بینید، بسیار تفاوت داشت و چندین‌بار در دوره‌های مختلف، مورد بازسازی قرار گرفت. اولین بنای آرامگاه رسمی او ۶۴ سال بعد، یعنی در سال ۸۵۶ هجری قمری، به دستور «محمد یغمایی»، وزیر «میرزا ابوالقاسم گورکانی»، حاکم وقت فارس، ساخته شد. این بنا شامل یک سازه گنبدی و حوضی بزرگ بود و تا قبل از آن، آرامگاه حافظ تنها یک سنگی ساده بود.
تغییرات آرامگاه حافظ در دوره‌های مختلف
توجه داشته باشید که آرامگاه حافظ تنها یک‌بار بازسازی نشده و تقریبا در هر دوره، تغییراتی روی آن اعمال گشته. در دوره صفویه، شاه‌عباس دستور مرمت این بنا را صادر کرد. با روی کار آمدن سلسله افشاریه نیز این روند ادامه یافت. کریم‌خان زند علاوه‌بر مرمت بنا، بارگاهی با چهار ستون سنگی را در جلوی مقبره ساخت. همچنین دو اتاق در بخش‌های شمالی و جنوبی تالار به آن اضافه شدند. این تغییرات تنها به ساختمان آرامگاه محدود نمی‌شد، بلکه باغی سرسبز نیز در اطراف مقبره ایجاد شد و سنگ قبری از جنس مرمر بر روی مزار حافظ قرار گرفت تا این مقبره از زیباترین جاهای دیدنی شیراز در پاییز باشد.
پس از سقوط زندیه، آرامگاه حافظ بار دیگر دستخوش تغییر شد. در سال ۱۲۷۳ هجری قمری، «طهماسب میرزا مؤیدالدوله»، حکمران فارس، دستور مرمت این مجموعه را داد. سپس در سال ۱۲۹۵ هجری قمری، «فرهاد میرزا معتمدالدوله»، فرمانروای وقت فارس، کوشکی چوبی را در این محوطه بنا کرد.
دوران پهلوی و بازسازی گسترده حافظیه
شاید بتوان گفت بیشترین تغییری که در فضای حافظیه و تمامی بخش‌ها اعمال شد، در دوره پهلوی رخ داد. در سال ۱۳۱۰، «فرج‌الله بهرامی دبیر اعظم»، استاندار فارس، یک سردر سنگی در دیوار جنوبی حافظیه ایجاد کرد و به زیباسازی باغ پرداخت. اما تحول اصلی در سال ۱۳۱۴ رخ داد، زمانی که «علی‌اصغر حکمت»، وزیر آموزش و پرورش وقت، با همکاری «آندره گدار»، معمار و باستان‌شناس فرانسوی، طرحی جدید برای آرامگاه حافظ ارائه کرد.
«علی ریاضی»، رئیس وقت آموزش و پرورش، مسئول نهایی‌سازی این پروژه شد و «علی صارمی»، رئیس مؤسسه باستان‌شناسی تخت‌جمشید، نظارت بر اجرای آن را برعهده گرفت. این پروژه در سال ۱۳۱۷ به پایان رسید و مجموعه حافظیه به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شد. تالاری با بیست ستون سنگی بین این دو بخش قرار گرفت که در بخش شمالی آن، مقبره حافظ و در قسمت جنوبی آن، باغی باصفا جای گرفته است که از جاهای دیدنی شیراز در تابستان است.
سبک طراحی جدید آرامگاه همچنان به ساختار اولیه دوره زندیه وفادار ماند. در نهایت، در سال ۱۳۸۶، مرمت‌هایی برای زیباسازی مجموعه انجام شد که شامل تمیزکاری سطح مسی گنبد، بازسازی برخی از بخش‌های معماری و بهبود فضای سبز اطراف آرامگاه بود. امروزه حافظیه نه‌تنها مکانی برای گرامیداشت این شاعر بزرگ است، بلکه به‌عنوان یکی از پربازدیدترین اماکن تاریخی شیراز شناخته میشود.
بخش‌های آرامگاه حافظ شیرازی
همان‌طور که از تاریخچه حافظیه شیراز دریافتید، این مکان در ابتدا تنها یک مقبره ساده بود از زمان فوت حافظ شیرازی، شاعر بزرگ ایرانی تاسیس شد؛ اما با گذشت زمان و اعمال تغییرات متعدد روی این مکان، بخش‌های زیادی به آن اضافه شد و هم‌اکنون به عنوان یکی از اصلی‌ترین جاذبه‌های تاریخی و گردشگری شیراز که دارای بخش‌های زیادی است به‌شمار می‌رود که ازجمله جاهای دنج و عاشقانه شیراز محسوب می‌شوند . در این قسمت، بخش‌های مختلف حافظیه شیراز را بررسی خواهیم کرد.
ورود به حافظیه
ماجراجویی در آرامگاه حافظ شیرازی، یکی از خاطره‌انگیزترین تجربه‌های سفر به شیراز است. این مجموعه نه‌تنها محل آرام گرفتن یکی از بزرگ‌ترین شاعران ایران است، بلکه فضایی شاعرانه و روح‌بخش دارد که با هنر معماری ایرانی و باغی سرسبز همراه شده. در این فضا، هر قدم شما می‌تواند آغاز سفری روحانی به دنیای شعر و عرفان حافظ باشد. در ضمن یادتان باشد که از عکاسی کردن در این مکان زیبا که بخش اصلی حافظیه که از جاهای دیدنی شیراز برای جوانان محسوب میشود، غافل نشوید.
حیاط شرقی و طاق‌نماهای حکاکی‌شده با اشعار حافظ
در سمت شرقی مجموعه، ۱۴ طاق‌نما با اشعار زیبای حافظ مزین شده‌اند که هر یک یادآور مفاهیم عمیق ادبی و عرفانی است. این بخش از مجموعه، جایی است که علاقه‌مندان به شعر و ادب می‌توانند در میان این حکاکی‌ها غرق شوند و روح خود را در میان کلمات شاعرانه جاری سازند.
گذر از ایوان و رسیدن به صحن شمالی
در گذشته، صحن شمالی آرامگاه حافظ، بخشی از قبرستانی قدیمی بود که حافظ نیز در آنجا به خاک سپرده شد. امروزه، این محوطه با باغچه‌های نارنج، چمنزارهای زیبا و دو حوض مستطیلی تزیین شده است. بر دیوار شمالی صحن، بیتی از اشعار حافظ نقش بسته که فضای عرفانی این بخش را دوچندان می‌کند. همچنین، در این قسمت کتابخانه، سالن حافظ‌شناسی، فروشگاه‌های فرهنگی و چایخانه‌ای سنتی نیز برای بازدیدکنندگان ساخته شده که می‌توانید از خدمات آن‌ها استفاده کنید.
ایوان مرکزی؛ پلی میان دو جهان
ایوان وسیعی که در مرکز مجموعه قرار دارد، مرز میان صحن شمالی و جنوبی است. این ایوان که دارای ۲۰ ستون بلند سنگی است، طولی معادل ۵۶ متر و عرضی حدود ۸ متر دارد. چهار ستون از این مجموعه، به دوره زندیه بازمی‌گردند. معماری این بخش الهام‌گرفته از سبک هخامنشی و زندیه است و در قسمت‌های مختلف آن، اشعاری از حافظ حک شده که زیبایی بنا را دوچندان می‌کند.
صحن جنوبی حافظیه؛ گذر از دنیای مادی
ورود به آرامگاه حافظ از طریق صحن جنوبی صورت می‌گیرد. این بخش، با دیوارهای بلند در سه ضلع احاطه شده و باغچه‌های سرسبز، کاج‌های سر به فلک کشیده و نارنجستان‌های وسیع آن، فضایی دلنشین ایجاد کرده‌اند. در میانه صحن جنوبی، مسیر پیاده‌روی گلکاری‌شده‌ای دیده میشود که با ۱۸ پله شما را به ایوان مرکزی هدایت می‌کند. ورودی اصلی مجموعه نیز در این بخش قرار دارد و از خیابان گلستان می‌توان به این آرامگاه دسترسی پیدا کرد.
آرامگاه حافظ؛ نگینی در قلب مجموعه
مقبره حافظ، در بخش شمالی مجموعه، به‌عنوان شاخص‌ترین بخش حافظیه خودنمایی می‌کند. این مقبره روی سکویی مدور با پنج پله قرار گرفته و با هشت ستون خوش‌تراش احاطه شده است. گنبد زیبای فیروزه‌ای‌رنگ آن، با ورقه‌های مسی تزئین شده و درون آن، نقوشی از اشعار حافظ حک شده.
مقبره قوام‌السلطنه و آرامگاه بزرگان
در سمت چپ تالار مرکزی، مقبره قوام‌السلطنه، یکی از رجال سیاسی ایران، واقع شده است. این بخش از مجموعه، با داشتن دو اتاق جانبی، یکی از نقاط دیدنی حافظیه به‌شمار می‌رود. همچنین در نزدیکی آرامگاه حافظ، قبور افراد سرشناسی همچون شیخ محمد شیرازی، فرصت‌الدوله شیرازی، قطب‌العارفین آقا محمدهاشم ذهبی شیرازی و حاج ملاعلی سمنانی به چشم می‌خورند.
مقبره‌الشعرا؛ آرامگاه نام‌آوران
در حیاط غربی حافظیه، فضایی دلنشین با حوضی کوچک قرار دارد که محل دفن شخصیت‌های برجسته علمی، فرهنگی و ادبی است. مقبره‌الشعرا که به‌عنوان آرامگاه نویسندگان، شاعران و استادان برجسته دانشگاهی شناخته میشود، میزبان چهره‌هایی همچون دکتر لطفعلی صورتگر، رسول پرویزی، دکتر مهدی حمیدی شیرازی و استاد نورالدین رضوی سروستانی است.
نمادشناسی در معماری حافظیه
معماری حافظیه همانند اشعار حافظ، پر از مفاهیم عمیق عرفانی است. در ابتدای ورود، آرامگاه حافظ از خیابان قابل مشاهده نیست که این موضوع، نمادی از مشغله‌های جهان مادی و صنعتی است. صحن جنوبی به‌مثابه دنیای مادی و گذراست و بالا رفتن از پله‌ها و ورود به ایوان مرکزی، نمادی از سلوک عرفانی و پختگی انسان محسوب میشود. حیاط شمالی، دنیای ملکوت را نشان می‌دهد و هشت دروازه‌ی آرامگاه، اشاره‌ای به قرن هشتم، یعنی زمان حیات حافظ دارد.
رنگ‌ها و نمادهای گنبد آرامگاه
گنبد آرامگاه حافظ، الهام‌گرفته از کلاه درویشان ترک است. رنگ‌های درون آن نیز معانی عرفانی خاصی دارند: فیروزه‌ای نماد بهشت، ارغوانی نشانه‌ی شراب ازلی، سیاه و سفید نمادی از شب و روز، و قهوه‌ای یادآور عنصر خاک است. این رنگ‌آمیزی هنرمندانه، بازتابی از دنیای پررمز و راز اشعار حافظ در ساختار معماری آرامگاه اوست که می‌تواند از جاهای دیدنی شیراز در شب هم باشد.
بهترین زمان بازدید از حافظیه
به‌طور کلی، فرقی نمی‌کند که چه زمانی از حافظیه بازدید کنید؛ اما اگر می‌خواهید زیبایی بیشتر و هوای بسیار دلنشینی در هنگام بازدید از حافظیه باشید، بهتر است تا در فصل بهار و مخصوصا اردیبهشت ماه به این مکان مراجعه کنید. به همین دلیل این جاذبه از دیدنی‌های شیراز در فصل بهار تلقی میشود.
علاوه بر این مناسبت‌های خاصی هم وجود دارند که اگر در آن زمان‌ها به حافظیه مراجعه کنید، می‌توانید از برنامه‌های ویژه‌ای که به دلیل این مناسبت‌ها برگزار می‌شوند، بهره ببرید. این مناسبت‌ها در تاریخ‌های ۱۵ اردیبهشت (روز شیراز) و ۲۰ مهر که روز بزرگداشت حافظ است هستند.
حافظیه؛ محل تلاقی شعر و سفر
در این مطلب از سفرتاپ با بررسی یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی و گردشگری شیراز به نام حافظیه، همراه شما بودیم. پیشنهاد می‌کنیم که اگر به شیراز سفر کردید، بازدید از این مکان را به هیچ وجه از دست ندهید و حتما آن را در اولویت‌های گردش خود بگذارید.
در ضمن اگر قصد سفر به شهر زیبای شیراز را دارید، در وب‌سایت سفرتاپ این امکان برای شما فراهم است که بلیط سفر خود را از جمله بلیط قطار، اتوبوس و پرواز را با بهترین قیمت به‌صورت اینترنتی در عرض چند دقیقه خریداری کنید.
