گورستانهای تهران نه فقط آرامگاه‌های خاکی، بلکه گنجینه‌هایی زنده از تاریخ و فرهنگ این کلانشهر پرهیاهو هستند. این فضاها مانند آینه‌ای تمام‌نما، بازتاب‌دهنده تغییرات اجتماعی، معماری و سبک زندگی هر دوره هستند. از ابن بابویه با قدمت تاریخی‌اش گرفته تا بهشت زهرا و دولاب با ویژگی‌های منحصر به‌فردشان، هر گورستان داستان‌هایی پنهان در دل دارد و روایتگر زندگی و مرگ مردمانی است که تهران را شکل داده‌اند. آشنایی با این مکان‌ها دریچه‌ای به سوی درک عمیق‌تر تاریخ و هویت این شهر و فضایی برای تأمل و آرامش در میان هیاهوی زندگی روزمره است. برای شناخت بهتر این جاهای دیدنی تهران، با سفرتاپ همراه باشید.
بهشت زهرا
بهشت زهرا بزرگترین آرامگاه ایران بوده و در دل شهرستان ری در جنوب تهران قرار گرفته است. این آرامستان باشکوه که طرح اولیه‌اش در سال ۱۳۴۵ خورشیدی ارائه شد، سرانجام در ۲۵ تیرماه ۱۳۴۹ با دفن نخستین عزیز، مرحوم محمدتقی خیال، به‌طور رسمی شروع به کار کرد. پیش از آن، مردم تهران در آرامستان‌هایی مانندابن‌بابویه، ظهیرالدوله، دولاب و امامزاده عبدالله، یاد و خاطره عزیزان‌شان را پاس می‌داشتند. اما با افزایش روزافزون جمعیت و نیاز به فضای مدرنی متمرکز برای وداع، بهشت زهرا نقش خود را پررنگ‌تر کرد. این آرامگاه در ابتدا با گستره‌ای به وسعت ۳۱۴ هکتار طراحی شد و در سال‌های بعد، بخش‌های تازه‌ای به مساحت ۱۱۰ هکتار در سال ۱۳۷۶ و ۱۶۰ هکتار در سال ۱۳۸۷ به آن اضافه شد. امروز، بیش از دو میلیون روح در این مکان مقدس آرام گرفته که نمادی جاودانه از تاریخ، فرهنگ و ایثار مردم ایران است.
قطعات مختلف بهشت زهرا و ویژگی‌های آنها
- قطعه ۱ (اولین قبر): اولین فرد دفن‌شده در این قطعه، «محمدتقی خیال» بود که در تاریخ ۲۷ تیر ۱۳۴۹ به خاک سپرده شد.این قطعه در نزدیکی ورودی باب‌الزهرا قرار دارد و به دلیل قدمتش، ارزش تاریخی بالایی دارد.
- قطعه ۴۱ (قطعه مخروبه):این قطعه به دلیل دفن افرادی با دیدگاه‌های سیاسی خاص در اوایل انقلاب، به نام «لعنت‌آباد» شناخته شده است.بیشتر قبرهای این قطعه شکافته شده و پیکرها به گورستان خاوران منتقل شدهاند.
- قطعه ۳۱ (قطعه فرشتگان): این قطعه مخصوص دفن کودکان است و سنگ‌مزارهای رنگارنگ و خاص آن، فضایی متفاوت و پر از احساس ایجاد کرده‌اند. والدین با استفاده از بادکنک‌ها، روبان‌ها و ریسه‌های رنگی، یاد فرزندان خود را در این مکان گرامی می‌دارند.
- قطعات ۲۰ تا ۵۷ (قطعات شهدا): به «بلوار شهدا» معروف بوده و مخصوص دفن شهدای جنگ تحمیلی و دیگر شهدای انقلاب اسلامی هستند. یادبودهایی مثل مسجد ۷۲ تن در این محدوده واقع شده است.
- قطعات قدیمی (۱ تا ۸۰): این قطعات به دلیل قدمت، سنگ‌مزارهای بزرگ و طراحی‌های هنری خاص از نظر معماری اهمیت ویژه‌ای دارند. سنگ‌مزارهایی با طرح‌های یونانی، شجره‌ای و حتی مدل مافیایی آمریکا در این بخش‌ها دیده می‌شود.
اطلاعات کلی درباره بهشت زهرا
| عنوان | توضیحات |
| آدرس دقیق | شهرستان ری، بخش کهریزک، بزرگراه خلیج فارس، بزرگراه علامه عسگری، ورودی بهشت زهرا |
| نحوه دسترسی | با خودروی شخصی: بزرگراه سعیدی به سمت جنوب، پس از نعمت‌آباد وارد بزرگراه کاظمی، سپس آزادراه خلیج فارس و جاده علامه عسگری تا ورودی بهشت زهرا. با حمل‌ونقل عمومی: ایستگاه‌های مترو شاهد، کهریزک و حرم مطهر نزدیک‌ترین ایستگاه‌ها هستند. |
| ساعات بازدید | ورودی‌های بهشت زهرا همه روزه از اذان صبح تا اذان مغرب باز است. در روزهای تعطیل و پنج‌شنبه‌ها نیز تا ساعت ۱۹ باز خواهد بود. |
| ساعات مناسب بازدید | ساعات طلوع آفتاب تا غروب (حدود ۶ صبح تا ۶ یا ۷ عصر) مناسب‌ترین زمان برای بازدید است. |
| ساعات اداری | واحدهای اداری سازمان بهشت زهرا همه روزه از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۴ آماده رسیدگی به امور خانواده‌های داغدیده می‌باشند. |
| شماره تماس | ۰۲۱-۵۱۶۳۳۰۰۰ |
گورستان ابن بابویه
گورستان ابن‌بابویه واقع در قلب شهرری، یکی از جاهای دیدنی رایگان تهران و کهن‌ترین و بااهمیت‌ترین آرامگاه‌های تاریخی ایران است که قصه‌ای پرفراز و نشیب در پس خود دارد. این مکان مقدس به نام محمد بن بابویه قمی، معروف به شیخ صدوق، فقیه و محدث بزرگ شیعه، مزین شده است.
در دوران قاجار، هنگام بازسازی بقعه شیخ صدوق، سردابی کشف شد که جسد سالمی متعلق به بیش از ۸۰۰ سال پیش را در خود جای داده بود. این کشف ارزشمند موجب ساختن بقعه‌ای نوین برای شیخ صدوق و گسترش گورستان پیرامون آن شد.
برخی منابع تاریخی قدمت اولیه این آرامگاه را به دوران ساسانیان نسبت می‌دهند، هرچند سیل‌ها و هجوم مغولان و تیموریان چندین بار این مکان را ویران و دوباره احیا کردند. امروز، ابن‌بابویه با گستره‌ای نزدیک به ۱۰ هکتار، دومین آرامستان بزرگ تهران به شمار می‌رود و مزار شخصیتهای برجسته‌ای را در خود جای داده است. این گورستان تاریخی در ۵ دی ۱۳۷۵ با شماره ثبت ۱۸۱۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به رسمیت ثبت شد.
مشاهیر مدفون در ابن بابویه
- غلامرضا تختی: جهان‌پهلوان و قهرمان کشتی ایران، نماد پهلوانی، اخلاق و دلاوری در ایران معاصر و الهام‌بخش نسل‌های زیادی از ورزشکاران و مردم عادی
- علی‌اکبر دهخدا: لغت‌نامه‌نویس بزرگ ایرانی و پایه‌گذار لغت‌نامه دهخدا، جامع‌ترین فرهنگ واژگان زبان فارسی، استاد ادبیات و زبان‌شناس برجسته
- دکتر سید حسین فاطمی: وزیر امور خارجه ایران در دهه ۱۳۲۰، چهره برجسته سیاسی و ملی‌گرا و از رهبران نهضت ملی شدن صنعت نفت و قربانی مبارزه با استعمار
- رحیم مؤذن‌زاده اردبیلی: خواننده و مداح مذهبی شناخته‌شده با صدایی ماندگار در زمینه نواهای دینی و آیینی، محبوب در میان اقشار مختلف جامعه
- میرزاده عشقی: شاعر و روزنامه‌نگار برجسته دوران مشروطه، صاحب اشعار اجتماعی و سیاسی که نماد مبارزه برای آزادی و عدالت بود. از نخستین کسانی که نقد اجتماعی را وارد ادبیات فارسی کرد.
- هادی اسلامی: هنرپیشه سینما و تئاتر ایران، فعالیت هنری و بازیگری شاخص در دهه‌های گذشته، محبوب در میان دوستداران هنر نمایش
ویژگی‌های معماری و سنگ‌قبرها
- طرح‌ها و نگاره‌ها: سنگ‌قبرهای قدیمی این گورستان دارای طرح‌ها و نگاره‌های خاصی هستند که نمایانگر دوره‌های مختلف تاریخی و فرهنگی ایران بوده و جلوه‌ای از هنر و فرهنگ هر دوره را به نمایش می‌گذارند.
- اشعار و نوشته‌ها: برخی از سنگ‌قبرها دارای اشعار و نوشته‌هایی هستند که به تاریخ فوت، ویژگی‌های شخصیتی، یا دستاوردهای فرد دفن‌شده اشاره می‌کنند و نقش مهمی در حفظ خاطره و هویت آنها دارند.
- فضای سبز و درختان: درختانی مانند کاج و چنار در این گورستان کاشته شدهاند که به‌عنوان سایه‌بان طبیعی برای سنگ‌قبرها عمل می‌کنند و فضای آرام و دلپذیری را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌آورند.
اطلاعات کلی درباره گورستان ابن بابویه
| عنوان | توضیحات |
| آدرس دقیق | شهر ری، خیابان ابن بابویه، نزدیک به چشمه علی و آرامگاه شیخ صدوق. |
| نحوه دسترسی | با خودروی شخصی: بزرگراه آزادگان به سمت جنوب، خروجی شهرری، سپس خیابان ابن بابویه. با حمل‌ونقل عمومی: ایستگاه اتوبوس ابن بابویه نزدیک‌ترین ایستگاه به این مکان است. |
| ساعات بازدید | تمام روزهای سال، از اذان صبح تا اذان مغرب |
آرامستان ظهیرالدوله
آرامستان ظهیرالدوله که به نام علی‌خان ظهیرالدوله، وزیر دربار ناصرالدین‌شاه قاجار مزین شده، در شمال تهران، میان امامزاده قاسم و تجریش قرار دارد. این گورستان در ابتدا آرامگاه عموم مردم بود، اما پس از دفن ظهیرالدوله در سال ۱۳۰۳ خورشیدی در کنار باغ شخصی‌اش در جعفرآباد شمیران، به مکانی ویژه و خاص برای استراحت ابدی بزرگان تبدیل شد.
ظهیرالدوله، که پایه‌گذار ارکستر ملی و نمایش در ایران بود، در زیر درختی به نام «داغداغان» به خاک سپرده شد؛ همان درختی که سال‌ها سایه‌نشین لحظاتش بود. پس از این واقعه، خانقاه صفی‌علیشاه و انجمن اخوت در این مکان مستقر شدند و گورستان به نام «آرامگاه ظهیرالدوله صفاعلی» شناخته شد.
این آرامستان تاریخی و فرهنگی، خانه‌ی آرامش بسیاری از هنرمندان، شاعران و چهره‌های برجسته ایران است. سنگ‌قبرهای هنرمندانه و فضای معنوی این مکان، یادآور آرامستان پرلاشز پاریس است و آرامستان ظهیرالدوله را به یکی از جاذبه‌های گردشگری ادبی تهران بدل کرده است.
در سال ۱۳۷۷، این آرامستان با شماره ثبت ۲۰۰۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. از سال ۱۳۴۰ دفن اموات در این گورستان ممنوع شد و تنها با مجوزهای خاص امکان‌پذیر بود؛ آخرین دفن نیز در سال ۱۳۵۹ انجام گرفت. آرامگاه ظهیرالدوله نه فقط آرامگاهی برای بزرگان، بلکه که یادبودی زنده از تاریخ معاصر ایران است.
مشاهیر مدفون در آرامستان ظهیرالدوله
- فروغ فرخزاد: شاعره و نویسنده برجسته معاصر ایران که به خاطر اشعار نوآورانه و نثر تاثیرگذار خود شناخته می‌شود و از نمادهای شعر مدرن فارسی است.
- ملک‌الشعرا بهار: شاعر، ادیب و محقق بزرگ ایرانی که نقش مهمی در احیای ادبیات فارسی و فرهنگ معاصر ایران داشت.
- ابوالحسن صبا: موسیقی‌دان و نوازنده برجسته تار و سه‌تار، بنیان‌گذار مکتب موسیقی ایرانی نوین
- روح‌الله خالقی: آهنگساز و موسیقی‌دان معروف ایرانی، از بنیان‌گذاران موسیقی سنتی ایران و استاد بزرگ موسیقی
- رهی معیری: غزل‌سرای برجسته ایرانی، مشهور به نغمه‌های عاشقانه و اجتماعی با زبانی ساده و تاثیرگذار.
- قمرالملوک وزیری: خواننده زن پیشرو در موسیقی سنتی ایران که مسیر را برای زنان خواننده هموار کرد.
- توفیق جهانبخت: قهرمان کشتی آزاد ایران، نماد قدرت و ورزشکار موفق در عرصه ملی.
- حسین تهرانی: موسیقی‌دان و نوازنده تنبک که در توسعه موسیقی ایرانی نقش مهمی داشت.
- حسین هنگ‌آفرین: موسیقی‌دان و آهنگساز، فعال در زمینه موسیقی سنتی و کلاسیک ایرانی
- ایرج میرزا: شاعر نامدار ایران در دوره قاجار، معروف به اشعار طنز و انتقادی و استفاده از زبان محاوره‌ای
- داریوش رفیعی: خواننده محبوب موسیقی ایرانی که با صدای گرم و دلنشینش شناخته شده است.
اطلاعات کلی درباره گورستان ظهیرالدوله
| عنوان | توضیحات |
| آدرس دقیق | تهران، میدان قدس، خیابان دربند، خیابان ظهیرالدوله، پلاک ۳. |
| نحوه دسترسی | با مترو: خط ۱ (تجریش-کهریزک) تا ایستگاه تجریش، سپس حدود ۲۰ دقیقه پیاده‌رویبا اتوبوس: اتوبوس‌های پایانه تجریش، سپس حدود ۲۰ دقیقه پیاده‌روی.با خودروی شخصی: بزرگراه‌های چمران یا صدر به سمت میدان تجریش، سپس خیابان دربند و خیابان ظهیرالدوله |
| ساعات بازدید | فقط روزهای پنج‌شنبه: بانوان ۱۰:۰۰–۱۲:۳۰، آقایان ۱۳:۳۰–۱۶:۰۰. |
گورستان خاوران
این گورستان که در جنوب‌شرق تهران و در کنار جاده خاوران قرار دارد، یکی از مکان‌های خاص در تاریخ معاصر ایران به‌شمار می‌رود. در دهه‌های گذشته، بسیاری از زندانیان سیاسی، به ویژه اعدام‌شدگان تابستان ۱۳۶۷ در این محل دفن شدهاند. همچنین برخی از اقلیت‌های دینی مانند بهائیان، مسیحیان و ارامنه نیز در این گورستان به خاک سپرده شدهاند.
نکات و ویژگی های قبرستان خاوران
- اقلیت‌های دینی: گورستان خاوران شامل چندین بخش است که عمدتاً به اقلیت‌های دینی اختصاص دارد و محل دفن افراد با باورهای مذهبی مختلف است.
- لعنت آباد: بخشی از این گورستان به نام «لعنت آباد» شناخته می‌شود که مخصوص دفن زندانیان سیاسی اعدام‌شده است.
- مراسم یادبود: خانواده‌ها و نزدیکان متوفیان در روزهای خاصی مانند اولین جمعه شهریور و آخرین جمعه اسفند به خاوران می‌آیند تا یادشان را گرامی دارند.
اطلاعات کلی درباره گورستان خاوران
| عنوان | توضیحات |
| آدرس دقیق | تهران، پس از سه‌راه افسریه، کیلومتر ۱۵ بزرگراه امام رضا (تهران-مشهد)، روبروی شهرک خاورشهر. |
| نحوه دسترسی | با مترو: خط ۱ مترو تهران (ایستگاه‌های شهید بهشتی، میدان انقلاب، دانشگاه تهران) سپس استفاده از تاکسی یا اتوبوس به سمت سه‌راه افسریه و ادامه مسیر به سمت خاوران. با اتوبوس: خطوط مختلف اتوبوس از جمله خط ۲ بی‌آر‌تی تهران که پایانه خاوران را به میدان آزادی متصل می‌کند. |
| ساعات بازدید | گورستان خاوران به‌طور عمومی برای بازدید باز است، اما به دلیل وضعیت امنیتی و حساسیت موضوع، توصیه می‌شود قبل از مراجعه، از وضعیت دسترسی و شرایط امنیتی مطلع شوید. |
گورستان ارامنه تهران (بوراستان)
آرامستان ارامنه تهران که با نام بوراستان نیز شناخته می‌شود، تنها محل آرامش فعال جامعه ارمنی در پایتخت ایران است. این گورستان در سال ۱۳۵۳ خورشیدی (۱۹۷۴ میلادی) در جنوب‌شرق تهران، در جاده خاوران، بنیان گذاشته شد تا مأمن نهایی شهروندان ارمنی تهرانی و اطراف باشد. بوراستان با گستره‌ای نزدیک به ۲۲ هکتار، کلیسای کوچکی به نام «استپانوس مقدس» را در قلب خود جای داده که مکانی مقدس برای برگزاری مراسم مذهبی پیش از وداع با عزیزان است.
در این آرامگاه، علاوه‌بر مردم عادی، بسیاری از چهره‌های برجسته ارمنی ایران به خاک سپرده شدهاند. از جمله:
- کارگردان نام‌آور ساموئل خاچیکیان،
- مینیاتوریست هنرمند کلارا آبکار،
- معمار خلاق وارطان هوانسیان،
- هنرپیشه محبوب ایرن زازیانس،
- نویسنده و پژوهشگر ژانت لازاریان،
- هنرپیشه‌ی توانمند لوون هفتوان،
- و…
یکی از بخش‌های ویژه این آرامستان، قطعه «شهدای ارمنی» است؛ جایی که ۷۶ شهید ارمنی جنگ ایران و عراق در آن آرام گرفته‌اند و یادبودی برای جانباختگان حادثه سقوط هواپیما در سال ۱۳۸۸ نیز است. آرامستان بوراستان، نه تنها آرامگاه ارامنه، بلکه تجلی تاریخ، فرهنگ و هنر جامعه ارمنی ایران است و جایی که هر بازدیدکننده‌ای را به سفری معنوی در دل تاریخ و هویت این مردمان می‌برد.
ویژگی‌ها و اهمیت آرامستان بوراستان
- چاپلی استپانوس مقدس: آرامستان بوراستان دارای چاپلی (کلیسای کوچک) به نام «استپانوس مقدس» است که به منظور انجام امور مذهبی مرتبط با تدفین استفاده می‌شود و نقش مهمی در مراسم مذهبی ارامنه دارد.
- سنگ‌قبرها: سنگ‌قبرهای این آرامستان عمدتاً از سنگ‌های سفید ساخته شدهاند و طراحی‌های ساده‌ای دارند که با سنت‌های فرهنگی و مذهبی ارمنی هم‌خوانی دارد، نشان‌دهنده احترام به میراث هنری و دینی.
- نقش فرهنگی و مذهبی: این آرامستان فراتر از یک مکان تدفین است و به‌عنوان نمادی از حضور تاریخی و فرهنگی ارامنه در تهران و ایران شناخته می‌شود، که یادآور تاریخ و هویت این جامعه است.
- محل گرامیداشت: خانواده‌های ارمنی از این مکان برای یادآوری و بزرگداشت عزیزان از دست‌رفته خود استفاده می‌کنند و آرامستان در مناسبت‌های مذهبی و فرهنگی اهمیت ویژه‌ای دارد.
اطلاعات کلی درباره گورستان بوراستان
| عنوان | توضیحات |
| نام رسمی | آرامستان ارامنه تهران (بوراستان) |
| موقعیت جغرافیایی | شهرستان ری، خاورشهر، کنارگذر جاده چهل و چهار، کیلومتر ۱۰ جاده خراسان به سمت سمنان |
| وضعیت کنونی | تنها گورستان دایر ارامنه در تهران |
| دسترسی عمومی | دسترسی از طریق جاده خراسان، پس از خاورشهر |
| ساعات بازدید | بازدیدها معمولاً در ساعات روز امکان‌پذیر است؛ برای اطلاعات دقیق‌تر، توصیه می‌شود با مسئولین محلی تماس حاصل کنید. |
گورستان کاتولیک لهستانی‌ها
گورستان کاتولیک لهستانی‌های تهران واقع در محله دروازه دولاب، آرامگاه ۱۸۹۲ شهروند لهستانی است که در سال‌های ۱۹۴۲ تا ۱۹۴۵ میلادی و پس از رهایی از اردوگاه‌های کار اجباری شوروی در سیبری و قزاقستان، از مسیر ایران به اروپا برمی‌گشتند. از این تعداد حدود ۴۰۹ قبر متعلق به نظامیان ارتش لهستان است که در جنگ جهانی دوم شرکت داشتند. اگرچه بیشتر آنها در عملیات نظامی کشته نشده‌اند، بلکه در ایران درگذشته‌اند.
این گورستان گسترده که حدود ۷ هکتار وسعت دارد، به شش بخش مجزا تقسیم شده است. ارامنه گریگوری، ارتدوکس، کاتولیک رومی، ارامنه کاتولیک، آشوریان و لهستانی‌ها. بخش لهستانی‌ها در شمال گورستان، با سنگ‌قبرهای منحصر به فرد و نمادهای ملی لهستان مانند صلیب و عقاب، جلوه‌ای ویژه دارد و یادآور حضور هزاران لهستانی در ایران در دوران جنگ جهانی دوم و پیوندهای فرهنگی دو ملت است.
گورستان کاتولیک لهستانی‌ها نه تنها محل آرامش مهاجران لهستانی، بلکه نمادی است از تاریخ مشترک و دوستی دیرینه ایران و لهستان در دوران پرآشوب جنگ جهانی دوم است.
ویژگی‌های گورستان کاتولیک لهستانی‌ها
- ساختار معماری: سنگ‌قبرهای این گورستان عمدتاً از سنگ‌های سفید ساخته شدهاند و طراحی‌های ساده و متناسب با سنت‌های مسیحی دارند که نشان‌دهنده احترام به آداب و رسوم مذهبی است.
- موقعیت جغرافیایی: گورستان در محله دولاب، در جنوب‌شرقی تهران واقع شده و به عنوان یکی از محله‌های تاریخی تهران شناخته می‌شود.
- وضعیت کنونی: تدفین در این گورستان از دهه‌ها پیش متوقف شده است و اکنون این مکان به عنوان یک سایت تاریخی و فرهنگی مهم مورد توجه قرار دارد.
اطلاعات کلی درباره گورستان کاتولیک لهستانی‌ها
| عنوان | توضیحات |
| موقعیت جغرافیایی | تهران، محله دولاب، اتوبان شهید محلاتی، بین خیابان‌های شهید رضایی تاجری و مستفیذ |
| وسعت بخش لهستانی | حدود ۱۴٬۲۰۰ متر مربع |
| وضعیت کنونی | تدفین متوفیان جدید از سال ۱۳۷۵ خورشیدی (۱۹۹۶ میلادی) متوقف شده است؛ گورستان به‌عنوان یک مکان تاریخی و فرهنگی مورد بازدید قرار می‌گیرد. |
| ساعات بازدید | بازدیدها معمولاً در ساعات روز امکان‌پذیر است؛ برای اطلاعات دقیق‌تر، توصیه می‌شود با مسئولین محلی تماس بگیرید. |
گورستان متفقین (کمیسیون جنگ‌های مشترک‌المنافع)
گورستان متفقین تهران تنها آرامستان بین‌المللی ایران است که در دل باغ قلهک جای گرفته. این مکان مقدس به همت کمیسیون جنگ‌های مشترک‌المنافع (Commonwealth War Graves Commission) بنیان نهاده شده و آرامگاه سربازان و مستشارانی است که در طول جنگ‌های جهانی اول و دوم جان خود را در خاک ایران از دست دادند. دستور تأسیس این گورستان در سال ۱۳۳۹ خورشیدی توسط ملکه الیزابت دوم صادر شد و در سال ۱۳۴۲ به طور رسمی شروع به کار کرد.
گورستان متفقین در بخش جنوبی باغ قلهک با وسعتی حدود ۲۰ هزار متر مربع قرار دارد و با طراحی دقیق و سنگ‌قبرهای همسان، فضایی آرام و معنوی را فراهم کرده است. ورودی این آرامگاه با بنای یادبودی مزین به گنبد فیروزه‌ای رنگ، ترکیبی چشم‌نواز از معماری ایرانی و اسلامی را به نمایش می‌گذارد. درون این گورستان ۵۳۸ قبر و یادبود قرار دارد که متعلق به سربازانی از کشورهایی مانند انگلستان، هند، نیوزیلند، آفریقای جنوبی، لهستان و روسیه است.
این آرامگاه فراتر از یک محل دفن، نمادی است از روابط تاریخی ایران با ملل مختلف در روزگار جنگ‌های جهانی و جایی برای یادآوری فداکاری‌های کسانی که در سرزمین‌های دور از خانه، جان خود را نثار آرمان‌های بزرگ کردند. بازدید از گورستان متفقین، فرصتی برای پیوند با تاریخ و ادای احترام به رشادت‌های بی‌پایان سربازان جهانی است.
ساختار، تعداد و طراحی مزارهای گورستان متفقین
- مساحت و تعداد مزارها : مساحت گورستان حدود ۳۰۰۰ متر مربع است و شامل بین ۵۳۸ تا ۶۰۳ مزار می‌باشد و اکثر منابع تعداد قبرها را بین ۵۵۰ تا ۶۰۰ ذکر کرده‌اند.
- تعداد دفن‌شدگان: حدود ۴۱۲ قبر مربوط به جنگ جهانی اول است (۱۳ مورد بی‌نام یا ناشناس)، حدود ۱۵۲ قبر مربوط به جنگ جهانی دوم و حدود ۱۴ قبر غیرجنگی و ۲۵ قبر متعلق به افراد غیرمتفق در این آرامستان دیده می‌شود.
- طراحی سنگ‌قبرها: سنگ‌قبرها به‌صورت یک‌دست ایستاده با اندازه و سبک متحدالشکل طراحی شدهاند و معمولاً صلیب‌دار بوده و اطلاعاتی مانند نام، ملیت و تاریخ روی آنها درج شده است.
- بازدید فقط با مجوز رسمی ممکن است: این گورستان عمومی نیست و بازدید تنها از طریق تورهای رسمی تهران‌گردی و با اخذ مجوز از مراجع ذی‌ربط امکان‌پذیر است.
بنای یادبود و فضای محیطی گورستان متفقین
- بنای یادبود مرکزی: در مرکز باغ، بنای یادبودی با رنگ فیروزه‌ای و طراحی الهام‌گرفته از معماری ایرانی قرار دارد که نمادی از احترام متقابل فرهنگی میان ایران و نیروهای متفقین است.
- کتیبه‌های یادبود: روی این بنا کتیبه‌هایی به چشم می‌خورد که نام‌های ۳۵۹۰ نفر از نیروهای جنگ جهانی اول را ثبت کرده‌اند؛ این افراد محل دفن مشخصی ندارند.
- صلیب بزرگ با شمشیر رو به پایین: طراحی خاصی با الهام از نمادهای کمیسیون جنگ‌های مشترک‌المنافع و اثر سر رجینالد بلومفیلد، که در اکثر آرامستان‌های نیروهای متفقین دیده می‌شود.
- فضای محیطی: فضای سبز اطراف شامل چمن‌زارها، درختان کهنسال، و گل‌های تزئینی است که محیطی آرام، منظم و قابل تأمل برای بازدیدکنندگان فراهم کرده است.
اطلاعات کلی درباره گورستان متفقین
| عنوان | توضیحات |
| نام رسمی | گورستان متفقین (کمیسیون جنگ‌های مشترک‌المنافع) |
| نام‌های دیگر | گورستان قلهک، گورستان دولت |
| تاریخ تأسیس | سال ۱۹۱۷ میلادی (۱۳۳۹ شمسی) |
| موقعیت جغرافیایی | تهران، محله قلهک، ضلع جنوبی باغ سفارت بریتانیا، خیابان دولت |
| تعداد قبور | ۵۳۸ قبر و بنای یادبود |
| ملیت‌های دفن‌شده | سربازان و مستشارانی از کشورهای انگلستان، هند، لهستان، روسیه، نیوزیلند، استرالیا، آفریقای جنوبی و کانادا |
| وضعیت کنونی | تنها گورستان بین‌المللی ایران با مدیریت کمیسیون جنگ‌های مشترک‌المنافع |
| ویژگی‌های معماری | بنای یادبود گنبدی‌شکل با گنبد فیروزه‌ای و تلفیقی از معماری ایرانی و زرتشتی |
| ویژگی‌های طراحی | سنگ قبرهای یکسان با نام و مشخصات فرد دفن‌شده، چمن‌کاری منظم، حصار شمشاد و کاشت گل در مقابل هر قبر |
| ساعات بازدید | بازدیدها معمولاً در ساعات روز امکان‌پذیر است؛ برای اطلاعات دقیق‌تر، توصیه می‌شود با مسئولین محلی تماس حاصل کنید. |
گورستان دولاب
گورستان دولاب معروف به «قبرستان ممنوعه»، یکی از کهن‌ترین آرامگاه‌های تهران است که در محله دولاب واقع شده و محل دفن مسیحیان و اتباع خارجی است که در ایران دیده از جهان فروبسته‌اند. این گورستان در سال ۱۸۵۵ میلادی پس از دفن دکتر لویی آندره ارنست کلوکه، پزشک فرانسوی دربار محمد شاه و ناصرالدین‌شاه قاجار شکل گرفت و به‌مرور زمان به آرامگاه ارامنه، لهستانی‌ها، روس‌ها، گرجی‌ها، فرانسوی‌ها و دیگر اقلیت‌های مسیحی تبدیل شد.
دولاب با وسعتی در حدود ۴۷ هزار متر مربع، به پنج بخش مجزا تقسیم شده است.
- آرامستان ارامنه گریگوری،
- ارتدوکس،
- کاتولیک رومی،
- ارامنه کاتولیک،
- آشوریان کلدانی.
یکی از بخش‌های برجسته این گورستان، محل دفن آوارگان لهستانی جنگ جهانی دوم است. مردمانی که پس از رهایی از اردوگاه‌های شوروی، از طریق ایران به اروپا برمی‌گشتند و در خاک ایران آرام گرفتند.
این گورستان با سنگ‌قبرهای هنرمندانه و طراحی‌های خاص خود، بازتابی از تاریخچه‌ی رنگارنگ فرهنگی و مذهبی تهران است. اگرچه از سال ۱۳۷۵ خورشیدی دیگر دفنی در آن انجام نمی‌شود، دولاب همچنان یکی از گنجینه‌های تاریخی و فرهنگی پایتخت است که برای دوستداران تاریخ و معماری جلوه‌ای خاص دارد.
مشاهیر و چهره‌های برجسته مدفون در گورستان دولاب
- اوانس اوگانیانس: اولین کارگردان سینمای ایران و بنیان‌گذار نخستین مدرسه بازیگری در کشور
- نیکلای مارکف: معمار گرجی‌تبار، طراح شماری از ساختمان‌های مهم و ماندگار معماری معاصر تهران
- آنتوان سوریوگین: عکاس گرجی‌تبار با آثاری ماندگار از چهره‌ها و مناظر تاریخی ایران، به‌ویژه تهران قدیم
- ژوزف دزیره تولوزان: پزشک فرانسوی دربار ناصرالدین‌شاه و یکی از چهره‌های علمی تأثیرگذار در دوره قاجار
- کنت دو مونت‌فرت: نخستین رئیس نظمیه (پلیس) تهران در دوره قاجار و از بنیان‌گذاران نظام اداری نوین
- آلفرد لومر : موسیقی‌دان فرانسوی، مؤثر در آموزش موسیقی کلاسیک در ایران
- وارطان سالاخانیان: فعال سیاسی ارمنی
- ولادیمیر گاردایستکی: معمار روس‌تبار
ویژگی‌های معماری و سنگ‌قبرهای گورستان دولاب
- طراحی سنگ‌قبرها: اغلب سنگ‌قبرها دارای نقوش هنرمندانه، صلیب و طراحی‌های سنتی هستند که بازتابی از باورها و زیبایی‌شناسی مسیحیان شرقی و غربی است.
- سنگ‌قبرهای ارتدوکس: در بخش ارتدوکس، سنگ‌قبرهای یادبودی از سربازان روسی جنگ جهانی قرار دارد که فضایی روحانی و تاریخی به محیط داده‌اند.
- کلیسای کوچک (چاپل – Mador): در محوطه آرامستان، کلیسایی کوچک وجود دارد که به عنوان مکانی برای برگزاری آیین‌های مذهبی استفاده می‌شود و نشانی از تقدس و معنویت این مکان است.
اطلاعات کلی درباره گورستان دولاب
| عنوان | توضیحات |
| نام رسمی | گورستان دولاب (آرامستان ارامنه دولاب) |
| نام‌های دیگر | گورستان ممنوعه تهران، گورستان مسیحیان، گورستان اکبرآباد، گورستان سلیمانیه |
| تاریخ تأسیس | سال ۱۸۵۵ میلادی (۱۲۳۳ خورشیدی) |
| موقعیت جغرافیایی | تهران، اتوبان شهید محلاتی (آهنگ)، خیابان دهم فروردین، میدان امام حسن، شمال خیابان پاسدار گمنام، فی‌مابین خیابان شهید رضایی تاجری از غرب، خیابان مستفیذ از شمال، املاک مسکونی از شرق و گلخانه‌های خیابان پاسدار گمنام از جنوب |
| مساحت | بیش از ۷۵٬۰۰۰ متر مربع |
| بخش‌های گورستان | ۶ بخش مجزا: ارامنه ارتدکس شرقی (روس‌ها، گرجی‌ها، یونانی‌ها)، کاتولیک رومی، ارتدکس ارمنی، آشوری‌ها، لهستانی‌ها، ارامنه کاتولیک و آشوریان کلدانی |
| وضعیت کنونی | گورستان فعال برای بازدید عمومی با مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی |
| ویژگی‌های طراحی | خیابان‌های سنگ‌فرش، درختان بلند، فضای سبز منظم، طراحی‌های هنری بر روی سنگ قبرها |
| ساعات بازدید | بازدیدها با مجوز امکان‌پذیر است؛ ساعات دقیق بازدید با توجه به مجوز تعیین می‌شود. |
گورستان استودان گبرها
استودان گبرها مشهور به «برج خاموشان»، یکی از آثار باستانی و مذهبی برجسته شهر ری است. این برج مدور و بلند در دامنه شمالی کوه بی‌بی شهربانو و نزدیکی چهارراه خط‌آهن، پشت دانشگاه آزاد اسلامی قرار گرفته است. استودان‌ها سازه‌هایی ویژه هستند که در گذشته برای قرار دادن اجساد پیروان آیین زرتشتی ساخته می‌شدند. چون زرتشتیان معتقد بودند دفن مردگان در خاک، سوزاندن آنها یا رها کردن‌شان در آب، نوعی آلودگی به‌شمار می‌آید و به عناصر مقدس چهارگانه، آب، باد، آتش و خاک، آسیب می‌رساند.
بنابراین اجساد را در این برج‌ها قرار می‌دادند تا پرندگان و حیوانات وحشی آنها را از گوشت جدا کنند و سپس استخوان‌ها را در حفره‌های استوانه‌ای میان استودان قرار می‌دادند. این سنت تا دوران پهلوی ادامه پیدا کرد؛ اما به دلایل بهداشتی و جلوگیری از شیوع بیماری متوقف شد. امروزه استودان گبرها جزء املاک کارخانه سیمان ری است و برای بازدید از آن نیاز به کسب مجوز از اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهر ری وجود دارد. این اثر تاریخی در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده و نمادی از فرهنگ و تاریخ کهن ایرانیان محسوب می‌شود.
ویژگی‌های گورستان استودان گبرها
- طراحی استودان به‌گونه‌ای بود که ورود پرندگان را تسهیل و امکان تهویه و نور طبیعی را فراهم می‌کرد .
- در داخل دیواره‌های استودان حفره‌هایی تعبیه شده بود که برای نگهداری و نظم‌دهی به استخوان‌های انسان‌ها به‌کار می‌رفت.
- این بنا در سال ۱۳۸۷ مرمت شد و در حال حاضر در فهرست آثار در معرض ثبت ملی قرار دارد، اما هنوز به‌طور رسمی ثبت نشده.
- مالکیت استودان با کارخانه سیمان ری است و بازدید از آن فقط با هماهنگی قبلی با میراث فرهنگی امکان‌پذیر خواهد بود.
اطلاعات کلی درباره گورستان استودان گبرها
| عنوان | توضیحات |
| موقعیت جغرافیایی | شهر ری، دامنه شمالی کوه بی‌بی‌شهربانو، نزدیک به چهارراه خط آهن پشت دانشگاه آزاد اسلامی، سمت راست جاده مشیریه |
| تاریخ تأسیس | احتمالاً دوره ساسانی یا پیش از آن |
| ابعاد و ساختار | استوانه‌های مدور و بلند به ارتفاع حدود ۶ متر، ساخته شده از لاشه‌سنگ و ساروج (مخلوطی از آهک و خاکستر یا ریگ) |
| کاربری | محل قرار دادن اجساد مردگان زرتشتیان برای طعمه حیوانات گوشت‌خوار، سپس جمع‌آوری استخوان‌ها در استودان‌ها |
| وضعیت کنونی | اثر تاریخی ثبت‌شده در فهرست آثار ملی ایران، قابل بازدید عمومی |
| دسترسی | از طریق جاده مشیریه در شهر ری، نزدیک به چهارراه خط آهن پشت دانشگاه آزاد اسلامی |
گورستان امامزادگان عین و غین
آرامگاه امامزادگان عین و غین از مکان‌های مقدس و زیارتی شهرستان رباط‌کریم در استان تهران است که در روستای وهن‌آباد، بر فراز تپه‌ای باستانی در شمال روستا آرام گرفته است. این آرامگاه در نزدیکی آزادراه خلیج فارس و فرودگاه بین‌المللی امام خمینی قرار دارد و چشم‌اندازی معنوی و تاریخی را به بازدیدکنندگان خود هدیه می‌دهد.
طبق منابع تاریخی، این دو امامزاده از نسل پاک امام زین‌العابدین (علیه‌السلام) و از سادات حسینی هستند. طبق روایات، پس از شهادت امام باقر (علیه‌السلام)، شماری از سادات به نقاط مختلف هجرت کردند و عین و غین نیز راهی ولایت فشابور شدند و در سرزمین وهن‌آباد به شهادت رسیدند.
بنای آرامگاه با گنبد مخروطی و چهار گلدستهٔ طلایی‌رنگ، شکوهی خاص دارد و از بالای تپه مانند فانوسی معنوی بر روستا می‌تابد. در کنار ضریح مطهر، سنگ‌قبرهایی از سادات حسینی دیده می‌شود که نشان از جایگاه والا و ارادت عمیق مردم به این خاندان دارد. این مکان، محلی برای آرامش، دعا و عبادت زائرانی‌ست که از شهرها و روستاهای دور و نزدیک برای زیارت آمده‌اند. بسیاری از بازدیدکنندگان، فضای آرام و حال‌وهوای روح‌نواز این بقعه را ستوده‌اند.
- لوکیشن گورستان امامزادگان عین و غین
معماری و ساختار گورستان امامزادگان عین و غین
- امامزاده عین بنایی مربعی‌شکل با اضلاع حدود ۱۰ متر و ارتفاع تقریبی ۱۳ متر است. ۸ متر مربوط به بدنه‌ی اصلی ساختمان بوده و باقی‌مانده، بخش گنبد بنا را تشکیل می‌دهد.تزئینات آجرکاری امامزاده عین شامل طرح‌های چلیپایی و گل‌برگی بوده که از نظر سبک‌شناسی یادآور معماری گنبد علویان همدان است.
- امامزاده غین در فاصله حدود ۲۰ متر شمال غربی امامزاده عین قرار دارد و دارای ساختاری ساده‌تر است که با سنگ لاشه و ملات ساخته شده. بنای امامزاده غین فاقد کتیبه بوده و در برخی قسمت‌ها دچار فرسایش و ریزش جزئی شده است.
- پیرامون این دو بنا، یکی از کهن‌ترین گورستانهای منطقه قرار دارد که قدمت آن بیش از ۲۰۰ سال تخمین زده می‌شود.سنگ‌قبرهای موجود در گورستان دارای نقوش سنتی اسلامی و هنری هستند و نشانه‌ای از دفن‌های متوالی و طولانی‌مدت در طی قرن‌ها می‌باشند.
- بنای امامزادگان عین و غین نمادی از اعتقادات مذهبی سادات حسینی است و در باور عمومی، محل دفن ذریه امام زین‌العابدین (ع) شناخته می‌شود.
اطلاعات کلی درباره گورستان امامزادگان عین و غین
| عنوان | توضیحات |
| موقعیت جغرافیایی | روستای وهن‌آباد، شهرستان رباط‌کریم، استان تهران، نزدیک به فرودگاه بین‌المللی امام خمینی، جاده رباط‌کریم به وهن‌آباد |
| تاریخ تأسیس | احتمالاً دوره ایلخانیان یا سلجوقیان؛ بازسازی‌های عمده در سال‌های ۱۳۷۷ و ۱۳۹۵ |
| مالک فعلی | سازمان اوقاف و امور خیریه |
| دوره ساخت | دوره ایلخانیان یا سلجوقیان |
| کاربری کنونی | زیارتگاه |
| وضعیت کنونی | اثر تاریخی ثبت‌شده در فهرست آثار ملی ایران؛ قابل بازدید عمومی |
گورستان امامزاده عبدالله
آرامگاه و گورستان امامزاده عبدالله شهرری، یکی از مهم‌ترین و کهن‌ترین مراکز مذهبی، تاریخی و فرهنگی تهران است. مجموعه‌ای با پیشینه‌ای پررنگ که نه تنها محل زیارت، بلکه محل آرامش ابدی بسیاری از مشاهیر ایران‌زمین محسوب می‌شود.
این مجموعه منسوب به امامزاده عبدالله علی است که با پنج واسطه به امام زین‌العابدین (علیه‌السلام) می‌رسد. بنای اصلی آرامگاه، یادگاری از دوران صفوی در قرن یازدهم هجری شمسی بوده و سبک معماری بقعه و ساختار سنگ‌قبرهای موجود در محوطه، آمیزه‌ای از هنر دوره‌های مختلف، از قاجاریه گرفته تا پهلوی اول و دوم، را به نمایش می‌گذارد. این بنا گواهی استوار بر سیر تاریخی فرهنگ و معماری ایران در گذر زمان محسوب می‌شود.
گورستان اطراف بقعه در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۷۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. تا دهه ۱۳۵۰، دفن تنها در قبور از پیش خریداری‌شده صورت می‌گرفت و پس از آن، دفن‌های جدید در این مکان متوقف شد. این گورستان، مدفن شماری از برجسته‌ترین چهره‌های علمی، فرهنگی، ادبی و سیاسی ایران است و هر سنگ‌قبر در این مجموعه، داستانی خاموش و بخشی از حافظه تاریخی ملت ایران است.
مشاهیر، معماری و وضعیت حفاظت گورستان امامزاده عبدالله
- مشاهیر مدفون: در این گورستان افراد مطرحی مانند نیما یوشیج، عمادالکتاب، یدالله سحابی و عبدالحسین تیمورتاش دفن شدهاند. همچنین شهدای ۱۶ آذر ۱۳۳۲ مانند مهدی شریعت‌رضوی، احمد قندچی و مصطفی بزرگ‌نیا و جمعی از روزنامه‌نگاران و فرهنگیان مطرح نظیر عباس مسعودی، توران میرهادی، صادق سرمد، جعفر شهیدی، علی دشتی و محسن مقدم نیز در این مکان آرام گرفته‌اند.
- معماری و طراحی بنا: بقعه دارای ایوان، رواق و ضریح است که ایوان آن در سال ۱۳۶۲ مرمت شده و تزئینات آینه‌کاری و نقوش زیرگنبدش شباهت زیادی به آثار میدان نقش جهان دارد. مقابر خانوادگی سبک‌های معماری دوره‌های قاجار، پهلوی اول و دوم را به نمایش می‌گذارند و دفن در آنها پس از دهه ۵۰ متوقف شده، مگر برای قبرهای پیش‌خرید.
- تخریب و خطر هم‌سطح‌سازی: از سال ۱۳۹۶ عملیات ساماندهی و هم‌سطح‌سازی انجام شده که باعث شکستن و تخریب سنگ‌قبرهای تاریخی در بخش‌های قدیمی، به ویژه حیاط «تیوفوسی‌ها» شده است. اوقاف اعلام کرده این اقدامات محدود به بخش ورودی و مناطق غیرثبتی است و مقابر ثبت‌شده تحت حفاظت قرار دارند. با این حال، کارشناسان میراث فرهنگی خواستار اقدام جدی برای جلوگیری از نابودی هویت تاریخی گورستان شدهاند.
اطلاعات کلی درباره گورستان امامزاده عبدالله
| ویژگی‌ها | مشخصات |
| موقعیت | شهر ری، استان تهران، ایران |
| نوع بنا | امامزاده و گورستان تاریخی |
| دوره تاریخی | صفویه تا قاجاریه |
| تاریخ ثبت ملی | ۱۴ اردیبهشت ۱۳۷۸ (شماره ثبت: ۲۳۱۳) |
| وضعیت کنونی | زیارتگاه فعال و گورستان باستانی |
| ویژگی معماری | بقعه‌ای با معماری صفوی؛ آرامگاه‌های خانوادگی به سبک قاجار و پهلوی اول و دوم |
| وضعیت قبور | برخی قبور به دلیل طرح هم‌سطح‌سازی تخریب شدهاند؛ دفن اموات جدید از دهه ۵۰ متوقف شده است |
| وضعیت قبله قبور | در گذشته، دفن برخی قبور برخلاف جهت قبله انجام شده بود؛ این موضوع در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته |
گورستان باغ طوطی
آرامستان باغ طوطی (باغ توتی) یکی از گورستانهای تاریخی و فرهنگی شهر ری در منطقه ۲۰ تهران است که در ضلع غربی حرم حضرت عبدالعظیم حسنی واقع شده و از یک سو به صحن مطهر حرم و از سوی دیگر به بازار شاه عبدالعظیم منتهی می‌شود. همجواری با این مکان مذهبی باعث شده باغ طوطی همواره میزبان زائران و بازدیدکنندگان مختلف باشد.
قدمت این آرامستان به دوران قاجار بازمی‌گردد و درباره نام آن روایت‌های مختلفی وجود دارد. برخی از افراد معتقد هستند نام «باغ توتی» از درختان توت زیاد این محل گرفته شده، برخی به دلیل حضور طوطی‌های سبز در این منطقه این نام را بر آن گذاشته‌اند و عده‌ای نیز آن را منتسب به یکی از نزدیکان ناصرالدین‌شاه یا همسر فتحعلی‌شاه می‌دانند.
باغ طوطی مدفن بسیاری از شخصیتهای برجسته سیاسی، فرهنگی و مذهبی ایران است که از میان آنها میتوان به ستارخان سردار ملی اشاره کرد. این آرامستان علاوه بر جایگاه مدفونان، به دلیل وقایع مهم تاریخی مانند ترور ناصرالدین‌شاه و تحولات دوران قاجار و پهلوی، در حافظه تاریخی و فرهنگی ایران جایگاه ویژه‌ای دارد.
بازدید از باغ طوطی برای بسیاری از زائران به تجربه‌ای معنوی و فرهنگی تبدیل شده است که همزمان با زیارت، یادآور تاریخ، فرهنگ و هویت ملی ایران است. این آرامستان همچنان به عنوان نمادی از تاریخ پرفراز و نشیب ایران و محلی برای احترام به بزرگان این سرزمین باقی مانده است.
دلایل نام‌گذاری گورستان باغ طوطی
- برخی بر این باورند که نام این گورستان به دلیل وجود درختان توت فراوان در منطقه، به صورت «باغ توتی» شکل گرفته و سپس به «طوطی» تغییر یافته است.
- عده‌ای معتقدند «طوطی» نام یکی از نزدیکان ناصرالدین شاه قاجار بوده و این باغ به او تعلق داشته است.
- برخی دیگر از افراد، دلیل نام‌گذاری را وجود تعداد زیادی پرنده طوطی در این منطقه می‌دانند که باعث شده مردم آن را «باغ طوطی» بنامند.
ویژگی‌ها، مشاهیر و نام‌گذاری باغ طوطی
- چیدمان مقابر: مقابر در این گورستان به‌صورت منظم و در کنار یکدیگر قرار دارند که نشان‌دهنده احترام ویژه به مدفونین و نظم در طراحی فضای آرامستان است.
- فضای سبز: وجود درختان فراوان و فضای سبز گسترده باعث شده محیط گورستان باغ طوطی به مکانی آرام، دل‌انگیز و مناسب برای یادبود عزیزان تبدیل شود.
مشاهیر مدفون:
- ستارخان (۱۲۹۳ش): ملقب به «سردار ملی» و یکی از سرداران برجسته جنبش مشروطه ایران که نقش مهمی در تاریخ معاصر کشور داشته است.
- شیخ محمد خیابانی: فعال سیاسی و اجتماعی دوران مشروطه که در مبارزات ملی و فرهنگی نقش مؤثری داشته است.
بدیع‌الزمان فروزانفر: یکی از بزرگان علم و ادب ایران که آثار ادبی و علمی او جایگاه والایی دارد. - عبدالله مستوفی: تاریخ‌نگار و نویسنده مطرح که تحقیقات و کتاب‌هایش در حوزه تاریخ معاصر اهمیت دارد.
- علی‌اصغر حکمت: سیاست‌مدار و وزیر دوره پهلوی که در امور اجرایی و فرهنگی کشور تاثیرگذار بوده است.
- علی رزم‌آرا: نخست‌وزیر و سیاست‌مدار برجسته ایران که نقش مهمی در تحولات سیاسی کشور داشت.
- عبدالحسین فرمانفرما: از رجال سیاسی دوره قاجار که در تاریخ معاصر ایران شناخته شده است.
اطلاعات کلی درباره گورستان باغ طوطی
| ویژگی‌ها | مشخصات |
| موقعیت | شهر ری، منطقه ۲۰، ضلع غربی حرم حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) |
| دوره تاریخی | قاجاریه تا پهلوی |
| وضعیت کنونی | زیارتگاه فعال و گورستان باستانی |
| ویژگی معماری | آرامگاه‌های خانوادگی به سبک قاجار و پهلوی اول و دوم |
| وضعیت قبور | برخی قبور به دلیل طرح هم‌سطح‌سازی تخریب شدهاند؛ دفن اموات جدید از دهه ۵۰ متوقف شده است |
سر زدن به گورستانهای تهران و مروری بر تاریخ گذشتگان
گورستانهای تهران تنها محل آرامش ابدی مردگان نیستند، بلکه میراثی ارزشمند و گران‌بها برای نسل‌های آینده به شمار می‌آیند. بازدید و مطالعه این مکان‌ها پلی به سوی شناخت بهتر فرهنگ، هنر و تاریخ مردمان این سرزمین است. آشنایی با گورستانهای تهران فرصتی است برای احترام به تاریخ، ارزش‌های فرهنگی و یاد کسانی که روزگاری این شهر را ساخته‌اند و به آن جان بخشیده‌اند.
