شهر شیراز با تنوع چشم‌گیر جاذبه‌های توریستی خود از مکان‌های تاریخی گرفته تا فرهنگی، همواره مقصدی محبوب برای گردشگران بوده است. در این میان، ارگ کریمخان جایگاهی ویژه دارد. این بنای با عظمت که در قلب شیراز واقع شده، در دوران زندیه به دستور کریمخان زند ساخته شده است. ارگ شیراز یکی از پنج جاذبه برتر این شهر هم محسوب می‌شود. در ادامه، نگاهی به تاریخچه و زیبایی‌های منحصربهفرد این اثر تاریخی خواهیم داشت.
تاریخچه ارگ کریمخان
اکثر ما با شنیدن نام شیراز به یاد تخت جمشید و باغ‌های شیراز می‌افتیم. اما ارگ کریمخان شیراز نمایی ماندگار از دوران زندیه به‌حساب می‌آید که کمتر از آن شنیده‌ایم. این ارگ، منزل و قصر سلطنتی سلسله زندیه در شهر شیراز بوده است. بنای ارگ کریمخان شیراز در سال ۱۱۸۰ هجری قمری ساخته شد. این بنای باشکوه، قلعه‌ای آجری است که دیوارهایی بلند داشته و چهار برج در چهار گوشه آن، قد علم کرده است. روی برج‌ها نقش‌های زیبای آجری نقش بسته و روی سردر آن هم داستان کشته‌شدن دیو با دستان توانمند رستم را روایت کرده‌اند. اما این قلعه در تمام دوران به این شکل نبوده و در هر دوره دست‌خوش تغییراتی شد.
ارگ کریمخان قاجار در دوران قاجاریه
زمانی که آغامحمدخان قاجار شیراز را فتح نمود، به دلیل کینه و دشمنی با کریمخان دستور تخریب بسیاری از ساختمان‌ها را صادر کرد. به دنبال این تصمیم، تعدادی از این بناها از بین رفتند. اما ارگ کریمخان از گزند کینه و دشمنی او محفوظ مانده و به عنوان دارالحکومه قاجار انتخاب شد. فرمان‌روایانی که از سوی حکومت قاجار به استانداری فارس منصوب می‌شدند، در این ارگ زندگی و حکومت می‌‌کردند. این حاکمان در طول سالیان طولانی تغییراتی در بنای اولیه ارگ کریمخان شیراز ایجاد کرده و پس از تخریب بخش‌هایی از آن، تزئینات آن را با گچ پوشاندند.
ارگ کریمخان شیراز در دوران پهلوی
در دوره رضاشاه پهلوی و در سال ۱۳۱۰، ارگ کریمخان تغییر کاربری داده و از آن به‌عنوان زندان شهربانی استفاده می‌شد. با تغییر کاربری ارگ شیراز، تغییرات فراوانی در فضاهای گوناگون آن رخ داده و قسمت‌هایی از این بنا حذف شد. همچنین برای اسکان دادن به زندانیان، تالارها دو طبقه شده و در هر کدام از آن‌ها ۴ الی ۶ سلول زندان بنا نهاده شد. این روند ادامه داشت تا در سال ۱۳۵۰ این یادگار ناب دوران زندیه در اختیار اداره فرهنگ حکومت پهلوی دوم قرار گرفت. پس از آن و در سال ۱۳۵۱، ارگ کریک‌خان شیراز به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد.
ارگ کریمخان چند سال قدمت دارد؟
ارگ کریمخان یکی از مکان‌های دیدنی شیراز است که بین سال‌های ۱۷۶۶ تا ۱۷۶۷ میلادی یعنی حدود ۲۵۶ سال پیش ساخته شد. با وجود سال‌های زیادی که از ساخت این ارگ می‌گذرد، همچنان صلابت خود را حفظ کرده است. همین صلابت هم باعث شده تا در حکومت‌های گوناگون با کاربری‌های متعدد مورد استفاده قرار گیرد.
چرا ارگ کریمخان کج است؟
کج‌بودن ارگ کریمخان شیراز نتیجه نشست زمین در طول زمان است. ارگ شیراز به‌دلیل ویژگی‌های خاک منطقه و وجود حمام و قنات در ضلع شرقی، دچار نشست نامتقارن شد. با این حال، کج‌بودن یکی از برج‌های ارگ نه تنها از زیبایی آن نکاسته، بلکه این ویژگی به جذابیت تاریخی و گردشگری آن افزود.
حمام ارگ کریمخان در شیراز
حمام موجود در ارگ کریمخان شیراز در واقع یک بدعت در حمام‌های ایرانی است. این حمام اولین حمام اختصاصی ایران به‌شمار می‌رود که برای استحمام خانواده سلطنتی مورد استفاده قرار می‌‌گرفت. حمام ارگ شیراز که در جنوب شرقی ارگ قرار دارد، دارای قسمت‌های گوناگونی مانند رختکن، سکو و نشیمن‌گاه، حوض زیبای هشت‌گوشه، راهرو، گرم‌خانه، خزینه و نورخانه است.
گرم‌خانه این حمام سلطنتی باشکوه دارای چهار ستون سنگی یکپارچه است که تزئینات بسیار هنرمندانه‌ای در آن جلوه‌گری می‌کند. ارگ شیراز با این حمام حیرت‌انگیز، به یک کلکسیون تاریخی تبدیل شده‌است.
آدرس ارگ کریمخان و راه‌های دسترسی به آن
چنانچه علاوه‌بر جاهای عاشقانه در شیراز، به دنبال مکان متفاوتی هستید، وقت آن رسیده که به ارگ شیراز بروید. ارگ کریمخان شیراز در ابتدای بلوار کریمخان زند قرار دارد. به دلیل لوکیشن ارگ شیراز، گردشگران می‌توانند به روش‌های گوناگونی به این مکان برسند. اگر با مترو به سمت ارگ شیراز می‌روید، سوار خط یک مترو شده و در ایستگاه زندیه پیاده شوید. پس از آن، طی ده دقیقه پیاده‌روی به سمت میدان شهرداری به ارگ شیراز می‌رسید. همچنین تاکسی و اتوبوس‌هایی در شیراز هستند که شما را از پایانه‌های گوناگون به ایستگاه زندیه می‌رسانند.
زمان‌های بازدید از ارگ کریمخان هم متفاوت است. ساعت بازدید ارگ کریمخان شیراز در ۶ ماه اول سال از ۸:۳۰ صبح تا ۹ شب و در ۶ ماه دوم سال ۷:۳۰ صبح تا ۸:۳۰ شب در نظر گرفته شده است.
- آدرس: شیراز، اول خیابان کریمخان زند، نبش میدان شهرداری
- ساعات بازدید: بهار و تابستان 21:00 – 8:30 / پاییز و زمستان 20:30 – 7:30
- شماره تلفن: ۳۲۲۴۷۶۴۸-۰۷۱
هتل‌های نزدیک به ارگ کریمخان
در نزدیکی ارگ کریمخان شیراز، چندین هتل با امکانات گوناگون برای اقامت وجود دارد. در ادامه، به معرفی چند مورد از بهترین هتل‌های نزدیک ارگ کریمخان پرداخته‌ایم:
هتل حافظ شیراز
هتل حافظ، یک هتل دو ستاره در مرکز شهر شیراز است که در نزدیکی ارگ کریمخان زند و در فاصله 800 متری آن قرار دارد. این هتل که در سال 1383 افتتاح شده، گزینه‌های متنوعی از اتاق‌های یک‌تخته، دوتخته، سه‌تخته، چهارتخته و سوییت پنج‌تخته ارائه می‌دهد. امکانات رفاهی هتل شامل لابی، تلویزیون، تلفن، سیستم اعلام حریق و اینترنت پرسرعت در هر دو طبقه است. در رستوران هتل هم انواع غذاهای ایرانی سرو شده و صبحانه به‌صورت بوفه ارائه می‌شود.
- آدرس: شیراز، خیابان فردوسی، چهارراه پارکینگ، به سمت خیابان هجرت، اولین کوچه سمت چپ
- شماره تلفن: 32240731 – 071
هتل زندیه شیراز
هتل زندیه شیراز، یکی از هتل‌های پنج‌ستاره این شهر تاریخی است. این هتل با امکانات منحصربهفرد خود جزو جاهای دیدنی شیراز برای جوانان و نوجوانان به‌حساب می‌آید. این هتل در نزدیکی مجموعه زندیه، شامل ارگ کریمخان، بازار و حمام وکیل قرار داشته و دسترسی آسانی به اماکن گردشگری شهر فراهم می‌کند. هتل زندیه با امکانات رفاهی کامل مانند استخر، سونا، سالن ورزشی و رستوران با غذاهای ایرانی و بین‌المللی گزینه‌ای ایده‌آل برای گردشگران است. این هتل حدود ۵ دقیقه با ارگ فاصله داشته و با اسکان در آن به راحتی به ارگ شیراز دسترسی خواهید داشت.
- آدرس: شیراز، خیابان هجرت، پشت ارگ کریمخان شیراز
- شماره تلفن: 32234234 – 071
هتل پارک شیراز
اگر به‌دنبال اقامت در هتلی نزدیک به ارگ کریمخان زند با چشم‌انداز پارک‌های شیراز هستید، هتل پارک انتخابی مناسب است. این هتل 4 ستاره با 119 اتاق و سوییت لوکس، امکانات رفاهی متعددی به مسافران ارائه می‌دهد. واحدهای اقامتی این هتل شامل اتاق‌های دوتخته، سه‌تخته و چهارتخته بوده و به تجهیزاتی مانند سیستم تهویه مطبوع، تلویزیون، سرویس بهداشتی فرنگی و حمام مجهز شده‌اند.
کادر مجرب هتل با خدماتی مانند نظافت 24 ساعته، تجربه‌ای دلپذیر برای مهمانان فراهم می‌کنند. همچنین، سالن ورزشی و بیلیارد از جمله امکاناتی است که برای علاقه‌مندان به ورزش و سلامتی در نظر گرفته شده است.
- آدرس: شیراز، چهارراه زند، خیابان سعدی
- شماره تلفن: 32221426 – 071
جاهای دیدنی اطراف ارگ کریمخان
اطراف ارگ کریمخان شیراز، چندین جاذبه دیدنی و تاریخی وجود دارد که با کمی پیاده‌روی می‌توان به آن‌ها دسترسی پیدا کرد. در اینجا به برخی از مهم‌ترین آن‌ها پرداخته می‌شود.
فالوده‌فروشی‌های پشت ارگ کریمخان شیراز
یکی از خوراکی‌های سنتی شیراز فالوده است. پیشنهاد ما این است که بعد از بازدید از ارگ کریمخان، خود و همراهانتان را به خوردن فالوده مهمان کنید. پشت ارگ کریمخان شیراز فالوده‌فروشی‌های بسیاری وجود دارد که جزو جاهای دیدنی شیراز در شب هم به‌شمار می‌روند. طعم این فالوده‌ها تا سالیان طولانی در ذهن شما خواهد ماند.
- آدرس: شیراز، خیابان کریمخان زند، میدان شهرداری، خیابان ناصر خسرو
بازار وکیل
بازار وکیل یکی از بناهای تاریخی و مشهور شهر شیراز است که به دستور کریمخان زند ساخته شد. این بازار در کنار حمام وکیل، مسجد وکیل و ارگ شیراز، مجموعه زندیه را تشکیل می‌دهند. این بازار با معماری زیبا و منحصربهفرد خود، نمونه‌ای کامل از بازارهای سنتی ایرانی است. در ساختار این بازار ویژگی‌هایی مانند سقف‌های بلند، طاق‌های ضربی و تهویه مناسب به چشم می‌خورد. بازار وکیل، علاوه‌بر جنبه اقتصادی، مکانی برای تعاملات اجتماعی و فرهنگی بوده و همچنان با فروش کالاهای سنتی مانند فرش، صنایع دستی، ادویه و سوغات محلی، روح اصیل شیراز را زنده نگه داشته است.
اگر در فصل زمستان به شیراز سفر کرده‌اید، این مکان را در لیست جاهای دیدنی شیراز در فصل زمستان قرار دهید.
- آدرس: شیراز، خیابان طالقانی، نرسیده به میدان شهرداری
حمام وکیل
این حمام هم یکی دیگر از بناهای تاریخی مهم است که به دستور کریمخان ساخته شده و او شخصا بر روند ساخت آن نظارت داشت. در آن دوران، حمام تنها مکانی برای استحمام نبود؛ بلکه محلی برای برگزاری مراسم‌ها و گردهمایی‌های گوناگون مانند حمام دامادی و عروسی به‌شمار می‌رفت. به همین دلیل، حمام وکیل به عنوان فضایی برای اجتماعات از اهمیت ویژه‌ای برای شاه برخوردار بود. این حمام با هوای مطبوع و زیبایی‌های خود جزو جاهای دیدنی شیراز در فصل تابستان است.
- آدرس: شیراز، خیابان طالقانی، ضلع غربی بازار وکیل
مسجد وکیل
مسجد وکیل آخرین عضو از مجموعه زندیه بوده که به دستور کریمخان زند ساخته شده است. این مسجد با معماری خیره‌کننده‌اش، دارای شبستانی بزرگ با ستون‌های سنگی یکپارچه و طاق‌هایی بلند و زیبا است. جای‌جای این مسجد، نمادی از هنر و معماری اصیل ایرانی به‌شمار می‌رود. کاشی‌کاری‌های رنگارنگ، محراب مزین و کتیبه‌های نفیس قرآنی هم از دیگر ویژگی‌های چشم‌گیر این مسجد هستند. مسجد وکیل، علاوه‌بر کارکرد مذهبی در دوران زندیه، به‌عنوان مکانی برای گردهمایی‌ها و اجتماعات مردم هم استفاده می‌شد.
- آدرس: شیراز، خیابان طالقانی، ضلع غربی بازار وکیل
موزه پارس، باغ نظر
موزه پارس در باغ نظر شیراز قرار داشته و یکی از بناهای تاریخی و فرهنگی برجسته باقیمانده از دوران زندیه است. این باغ به دستور کریمخان زند ساخته شد و آرامگاه وی هم در آن قرار دارد. همچنین موزه پارس مجموعه‌ای از اشیای تاریخی ارزشمند را به نمایش گذاشته است.
این آثار شامل قرآن‌های خطی، ظروف نفیس، نقاشی‌های دوران زندیه و قاجار و آثار هنری دیگر می‌شوند. باغ نظر با طراحی دلنشین، حوض‌های آب، درختان سرسبز و فضای آرامش‌بخش خود، جلوه‌ای از هنر باغ‌سازی ایرانی را به نمایش می‌گذارد. این مکان از جاهای دیدنی شیراز در فصل پاییز به‌شمار می‌رود. اگر در فصل پاییز به شیراز سفر کنید، قطعا مسحور بازی رنگ‌ها در این باغ خواهید شد.
- آدرس: شیراز، میدان شهدا (شهرداری)، پیاده‌راه کریمخان زند، جنب ارگ کریمخان زند
حافظیه شیراز
آرامگاه حافظ، شاعر پرآوازه ایرانی در شهر شیراز و در منطقه‌ای سرسبز به نام “حافظیه” قرار دارد. این مکان با ارگ شیراز فاصله‌ای 4 دقیقه‌ای داشته و جزو جاهای دیدنی شیراز در فصل بهار است. حافظیه همواره یکی از نمادهای فرهنگی و ادبی ایران بوده و با معماری زیبا و فضایی آرامش‌بخش، سالانه میزبان هزاران گردشگر داخلی و خارجی است. این مجموعه، نه‌تنها جایی برای ادای احترام به این شاعر بزرگ، بلکه مکانی الهام‌بخش برای دوست‌داران شعر و ادب است که به دنبال پیوندی معنوی با آثار و اندیشه‌های او هستند.
- آدرس: شیراز، خیابان گلستان، بین چهارراه ادبیات و چهارراه حافظیه
در این مقاله از دوران ساخت ارگ شیراز توسط کریمخان زند تا ماجراهای تلخ و شیرینی که در طول تاریخ بر این بنا گذشته، سخن گفته شده است. زمانی که به ارگ کریمخان شیراز نزدیک می‌‌شوید، دیوار و برج‌های این ارگ توجه‌تان را به خودش جلب می‌کند. اما هنگامی که به داخل ارگ کریمخان قدم می‌گذارید، با فضایی متفاوت از دیگر مکان‌ها روبه‌رو می‌‌شوید. اگر تا به‌حال فرصت سفر به شیراز را نداشته‌اید، همین الان به سایت سفرتاپ مراجعه کرده و با رزرو بلیط و محل اقامت خود، به دیدار جاذبه‌های بی‌شمار این شهر بروید.
