سدهای مشهد نه‌تنها منابع مهم تامین آب شهر هستند، بلکه به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی مشهد شناخته می‌شوند. این سدها علاوه‌بر نقش حیاتی خود در مدیریت منابع آبی، به‌دلیل طبیعت زیبا و محیط آرامش‌بخشی که در اطراف خود ایجاد کرده‌اند، به مکان‌های دیدنی اطراف مشهد تبدیل شده‌اند. گردشگران و علاقه‌مندان به طبیعت می‌توانند با بازدید از این سدها، لحظاتی لذت‌بخش را در دل طبیعت بگذرانند و از زیبایی‌های منحصربه‌فرد آن‌ها بهره‌مند شوند. در این مقاله از مجله گردشگری سفرتاپ، با سدهای مشهد و جاذبه‌های اطراف آن‌ها بیشتر آشنا خواهید شد.
مهمترین سدهای مشهد؛ آشنایی با معروف‌ترین منابع آبی مشهد
سدهای مشهد به‌عنوان منابع آبی اساسی این منطقه، نقش مهمی در تامین آب و مدیریت منابع طبیعی دارند. این سدها با ذخیره‌سازی آب مورد نیاز، به پایداری محیط‌زیست و توسعه منطقه کمک می‌کنند. از جمله سدهای مشهد میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- سد کارده؛
- سد طرق؛
- سد پلبند؛
- سد تبارک؛
- سد خوشرود؛
- سد دوستی؛
- سد دهن‌قلعه؛
- سد شاهی؛
- سد شهید مدرس.
در ادامه، هر یک از این سدها که از جاهای دیدنی مشهد محسوب می‌شوند را به‌تفصیل بررسی خواهیم کرد.
سد کارده مشهد؛ آرامش در دل طبیعت کوهستانی
سد کارده، یکی از قدیمی‌ترین سدهای مشهد، در شمال این شهر و در میان کوه‌های بینالود و هزار مسجد قرار گرفته است. این سد بتنی، با چشم‌انداز کوه‌های مرتفع و طبیعتی بکر، به یکی از جاذبه‌های گردشگری و مکان‌های دیدنی اطراف مشهد تبدیل شده است. سد کارده با ظرفیت ذخیره‌سازی آب و محیط دلپذیر خود، مقصدی عالی برای طبیعتگردی و دوری از شلوغی‌های شهری به‌شمار می‌آید.
- آدرس: خراسان رضوی، 42 کیلومتری شمال مشهد، روستای کارده
- لوکیشن سد: موقعیت روی نقشه
- مسیرهای دسترسی به سد کارده: برای دسترسی به سد کارده، از شهر مشهد به سمت جاده کلات حرکت کنید. پس از طی مسافت ۵۰ کیلومتر به کلات خواهید رسید و سپس با ادامه مسیر به سمت روستای کارده و طی کردن حدود ۲۰ کیلومتر دیگر، سد را خواهید دید. جاده‌ای آسفالت و مناسب شما را به این سد زیبا می‌رساند و می‌توانید با خودروی شخصی به آنجا بروید.
بهترین زمان برای بازدید از سد کارده فصل بهار و پاییز است، زمانی که هوا معتدل و طبیعت اطراف سد در زیباترین حالت خود قرار دارد. در تابستان، این منطقه گرم و آفتابی و در زمستان سرد و برفی است؛ بنابراین، بهار و پاییز بهترین شرایط را برای تجربه‌ای به‌یادماندنی در این محیط کوهستانی فراهم می‌کنند.
پیشنهاد خواندنی
سد طرق مشهد؛ طبیعتی زیبا در کنار آب‌بند تاریخی
سد طرق یکی از قدیمی‌ترین و بزرگترین سدهای مشهد است که با چشم‌انداز زیبا و طبیعت بکر، مقصدی مناسب برای گردشگران و طبیعت‌دوستان محسوب می‌شود. این سد که با بیش از ۱۳ میلیون مترمکعب ظرفیت، همچنان از منابع اصلی تامین آب مشهد است، در کنار بقایای آب‌بندی تاریخی با قدمت بیش از ۴۰۰ سال قرار دارد.
تلفیق سازه‌ی مدرن سد با طبیعت سرسبز و آب و هوای خوش اطراف، این منطقه را به یکی از جذاب‌ترین مکان‌های گردشگری اطراف مشهد تبدیل کرده است.
- آدرس: خراسان رضوی، ۱۴ کیلومتری جنوب شرقی مشهد، منطقه گردشگری طرق
- لوکیشن سد: موقعیت روی نقشه
- مسیرهای دسترسی به سد طرق: برای رسیدن به سد طرق، از مشهد به سمت جاده مغان حرکت کنید. پس از طی مسافت ۱۴ کیلومتر به این سد خواهید رسید. اگر از جاده خلج به سمت مغان پیش بروید، در مسیری حدود ۳ کیلومتر به دو راهی می‌رسید. مسیر سمت چپ شما را به پارک هفت حوض هدایت می‌کند و پس از آن با طی حدود ۱۰ کیلومتر، سد طرق را خواهید دید.
بهترین زمان برای بازدید از سد طرق، بهار و اوایل تابستان است، زمانی که طبیعت اطراف سبز و هوا معتدل است. اردیبهشت ماه با پرآب شدن حوضچه‌های سد و آب و هوای لطیف، زمان مناسبی برای یک تجربه به‌یادماندنی است. برای علاقه‌مندان به تماشای پرندگان، اواخر پاییز و زمستان نیز فرصتی مناسب است.
پیشنهاد خواندنی
سد پلبند؛ نگین خاکی تایباد برای تامین آب و کنترل سیلاب
سد پلبند، یکی از بزرگترین سدهای خاکی استان خراسان رضوی و مهمترین سد شهرستان تایباد است که بر روی رودخانه اشتیوان قرار گرفته است. این سد با هدف تامین آب کشاورزی برای هزاران هکتار از اراضی منطقه، کنترل سیلاب و جلوگیری از هدررفت آب ساخته شده است. با تاجی به طول ۱۸۰۰ متر و حجم مخزن نزدیک به ۸ میلیون متر مکعب، سد پلبند نقشی حیاتی در تامین آب و حفاظت از اراضی کشاورزی منطقه ایفا می‌کند.
- آدرس: خراسان رضوی، ۴۱ کیلومتری شمال غرب شهرستان تایباد
- لوکیشن سد: موقعیت روی نقشه
- مسیرهای دسترسی به سد پلبند: برای رسیدن به سد پلبند، از شهرستان تایباد در استان خراسان رضوی، حدود ۴۱ کیلومتر به سمت شمال غرب حرکت کنید تا به این سد خاکی زیبا برسید. مسیر منتهی به سد پلبند آسفالت و مناسب برای دسترسی با خودروهای شخصی است.
بهترین زمان بازدید از این سد از سدهای مشهد، فصل بهار است که طبیعت اطراف سرسبز و هوای منطقه معتدل است. همچنین در پاییز نیز با کاهش دمای هوا، بازدید از سد و منطقه اطراف آن تجربه‌ای دلپذیر و آرامش‌بخش خواهد بود.
سد تبارک قوچان؛ مقصدی برای طبیعتگردی و ماهیگیری در خراسان رضوی
سد تبارک، یکی از سدهای زیبا و مهم استان خراسان رضوی در نزدیکی قوچان، با ظرفیت مخزنی حدود ۶۰ میلیون متر مکعب، نقش مهمی در کنترل سیلاب‌های منطقه و تامین آب روستای تبارک‌آباد و شهر قوچان ایفا می‌کند. این سد با معماری خاص سنگ‌ریزه‌ای و هسته رسی خود، یکی از مقاصد محبوب برای علاقه‌مندان به طبیعت و ماهیگیری به شمار می‌آید.
سد تبارک یکی از سدهای مشهد است که علاوه بر کاربردهای آبی، فضایی آرام و دلپذیر برای گردش و تفریح در محیطی بکر را فراهم آورده است.
- آدرس مختصر سد: خراسان رضوی، ۲۱ کیلومتری شمال شرقی شهر قوچان
- لوکیشن سد: موقعیت روی نقشه
- مسیرهای دسترسی به سد تبارک: برای رسیدن به سد تبارک، از شهر قوچان به سمت شمال شرق حرکت کنید و پس از طی حدود ۲۱ کیلومتر به سد خواهید رسید. مسیر این سد با جاده‌ای مناسب و قابل دسترس با خودروی شخصی، شما را به این منطقه زیبا می‌رساند.
فصل‌های بهار و تابستان بهترین زمان برای بازدید از سد تبارک است، زیرا در این زمان هوا مطبوع و خنک است و طبیعت اطراف سد در زیباترین حالت خود قرار دارد. در زمستان، دمای هوا سرد می‌شود و مناسب علاقه‌مندان به هوای زمستانی و برفی است.
پیشنهاد خواندنی
سد خوشرود کوهسرخ؛ منبع آبی حیاتی برای شهر ریوش
سد خوشرود، یک سد خاکی واقع در شهرستان کوهسرخ استان خراسان رضوی است که بر روی رودخانه نابای احداث شده است. این سد با ظرفیت آبگیری حدود ۴ میلیون مترمکعب، نقش مهمی در تامین آب شرب شهر ریوش و مناطق اطراف دارد. سد خوشرود که در بهار ۱۳۹۹ آبگیری شده، با توجه به موقعیت جغرافیایی و نقش اساسی خود در ارتقای کیفیت آب، یکی از منابع حیاتی برای این منطقه محسوب می‌شود.
- آدرس: استان خراسان رضوی، شهرستان کوهسرخ
- لوکیشن سد: موقعیت روی نقشه
- مسیرهای دسترسی به سد خوشرود: برای رسیدن به سد خوشرود، از شهرستان کوهسرخ به سمت رودخانه نابای حرکت کنید. مسیر به‌طور کلی مناسب بوده و با خودروی شخصی قابل دسترسی است.
بهترین زمان برای بازدید از سد خوشرود بهار و اوایل تابستان است که هوا در این منطقه معتدل و طبیعت اطراف سرسبز است. در این زمان، مناظر اطراف سد به ویژه برای طبیعت‌دوستان و علاقه‌مندان به عکاسی بسیار جذاب خواهد بود.
سد دوستی؛ نماد همکاری بین ایران و ترکمنستان در تأمین آب
سد دوستی، یکی از بزرگترین سدهای مرزی ایران و ترکمنستان، در سال ۱۳۸۴ روی رودخانه هریرود و در شهرستان سرخس احداث شد. این سد خاکی با هسته رسی و ارتفاع ۷۸ متر، با همکاری دو کشور ساخته شده و مخزنی با ظرفیت ۱٫۲۵۰ میلیارد مترمکعب ایجاد کرده است که نقش مهمی در تأمین آب شرب مشهد و مناطق اطراف، همچنین کنترل سیلاب و تأمین آب کشاورزی ایفا می‌کند. دریاچه زیبا و طولانی این سد، علاوه‌بر تأمین آب، به یکی از جاذبه‌های طبیعی منطقه تبدیل شده است.
- آدرس: خراسان رضوی، شهرستان سرخس، مرز ایران و ترکمنستان
- لوکیشن سد: موقعیت روی نقشه
- مسیرهای دسترسی به سد دوستی: برای رسیدن به سد دوستی از مشهد، از طریق جاده مشهد-سرخس حرکت کنید و پس از طی حدود ۱۸۰ کیلومتر، به شهرستان سرخس و سپس به سد دوستی خواهید رسید. این مسیر آسفالت بوده و برای دسترسی به سد مناسب است.
بهترین زمان برای بازدید از سد دوستی فصل بهار و پاییز است که هوا در این منطقه معتدل و طبیعت اطراف سد سرسبز و دیدنی است. بازدید از دریاچه و چشم‌اندازهای اطراف در این فصول تجربه‌ای خاطره‌انگیز را برای علاقه‌مندان به طبیعت و عکاسی فراهم می‌آورد.
سد دهن‌قلعه؛ منبع تغذیه‌ای ارزشمند در دل طبیعت بردسکن
سد دهن‌قلعه، یک سد ذخیره‌ای-تغذیه‌ای از نوع خاکی همگن با هسته رُسی است که در نزدیکی روستای دهن‌قلعه و در بخش انابد شهرستان بردسکن در استان خراسان رضوی قرار دارد. این سد که ساخت آن در سال ۱۳۸۲ آغاز و در سال ۱۳۸۵ به بهره‌برداری رسید، با هدف مهار و ذخیره‌سازی سیلاب‌های رودخانه دهن‌قلعه و تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی دشت‌های پایین‌دست ساخته‌شده است. سد دهن‌قلعه با حجم مخزن ۵٫۹۷ میلیون مترمکعب، نقش مهمی در مدیریت منابع آبی منطقه ایفا می‌کند.
- آدرس: خراسان رضوی، شهرستان بردسکن، بخش انابد، روستای دهن‌قلعه
- لوکیشن سد: موقعیت روی نقشه
- مسیرهای دسترسی به سد دهن‌قلعه: برای رسیدن به سد دهن‌قلعه، از شهرستان بردسکن به سمت بخش انابد حرکت کنید و سپس به طرف روستای دهن‌قلعه، ادامه مسیر دهید. این جاده مناسب و قابل دسترسی با خودروی شخصی است.
بهار و اوایل تابستان بهترین زمان برای بازدید از سد دهن‌قلعه است، زیرا در این فصل طبیعت اطراف سرسبز و آب‌و‌هوا معتدل است. در این زمان، مناظر طبیعی اطراف سد به‌ویژه برای طبیعت‌دوستان و عکاسان بسیار جذاب خواهد بود.
سد شاهی (بند شش‌طراز)؛ یادگاری از سده هفتم در دل کوهسرخ
سد شاهی که به نام بند شش‌طراز نیز شناخته می‌شود، یکی از آثار تاریخی ارزشمند استان خراسان رضوی و از سدهای مشهد است که در دوره غزنویان، حدود ۹۰۰ تا ۱۰۰۰ سال پیش، ساخته شده است. این سد که در شهرستان کوهسرخ و در نزدیکی روستای کریز قرار دارد، با دیوارهایی از سنگ و ملات آهک، به عنوان یک سازه‌ی تاریخی مهم شناخته می‌شود.
قدمت بالای این سد و تغییرات اندکی که در طول تاریخ داشته، آن را به یکی از جاذبه‌های ملی ثبت‌شده در ایران تبدیل کرده است.
- آدرس: خراسان رضوی، شهرستان کوهسرخ، ۹٫۵ کیلومتری جنوب‌غربی روستای کریز
- لوکیشن سد: موقعیت روی نقشه
- مسیرهای دسترسی به سد شاهی: برای رسیدن به سد شاهی، از شهرستان کوهسرخ به سمت روستای کریز حرکت کنید و سپس حدود ۹٫۵ کیلومتر به سمت جنوب غربی ادامه دهید. این مسیر برای دسترسی با خودرو مناسب است.
پاییز و بهار بهترین زمان بازدید از سد شاهی است. در این فصول، هوای معتدل و مناظر زیبای اطراف سد، تجربه‌ای دلپذیر از گردش در این مکان تاریخی را فراهم می‌کند.
سد شهید مدرس؛ منبع آبی و طبیعتی بکر در خلیل‌آباد خراسان
سد شهید مدرس، یک سد خاکی بزرگ در شهرستان خلیل‌آباد استان خراسان رضوی است که در شمال غربی روستای مهدی‌آباد و بر روی رودخانه شش‌طراز احداث شده است. این سد با حجم مخزن ۲۲٫۶ میلیون متر مکعب، به عنوان یکی از منابع مهم ذخیره آب و تغذیه دشت آبرفتی منطقه عمل می‌کند. موقعیت زیبا و طبیعی اطراف سد، آن را به یکی از جاذبه‌های گردشگری و طبیعتگردی منطقه تبدیل کرده است.
- آدرس: خراسان رضوی، شهرستان خلیل‌آباد، شمال‌غربی روستای مهدی‌آباد
- لوکیشن سد: موقعیت روی نقشه
- مسیرهای دسترسی به سد شهید مدرس: برای دسترسی به سد شهید مدرس، از شهرستان خلیل‌آباد به سمت روستای مهدی‌آباد حرکت کنید. پس از رسیدن به روستا، می‌توانید با طی مسیری کوتاه به سمت شمال غربی، به سد برسید. این مسیر برای دسترسی با خودروی شخصی مناسب است.
بهار و پاییز بهترین زمان برای بازدید از سد شهید مدرس است، زیرا هوای منطقه معتدل و طبیعت اطراف در زیباترین حالت خود قرار دارد. این فصل‌ها مناظر بکر و فضای آرامش‌بخش اطراف سد را برای گردشگران و علاقه‌مندان به طبیعتگردی فراهم می‌کند.
پیشنهاد خواندنی
کاهش شدید منابع آبی؛ وضعیت سدهای مشهد در سال 1403
وضعیت سدهای خراسان رضوی در سال ۱۴۰۳ به شدت بحرانی شده است، به طوری که تنها ۹ درصد از ظرفیت مخازن آبی این استان پر شده است؛ در حالی که این میزان در سال گذشته ۲۲ درصد بود. این کاهش ۱۳ درصدی در ذخایر آبی، ناشی از کاهش بارندگی‌ها و کمبود منابع ورودی آب بوده که بر سدهای کلیدی استان، به ویژه سدهای تأمین‌کننده آب شرب مشهد، تأثیر گذاشته است.
حجم فعلی آب در ۱۹ سد استان تنها ۱۴۶.۷۴ میلیون متر مکعب است، که نسبت به ۳۴۴.۶۶ میلیون متر مکعب در سال گذشته، افت شدیدی را نشان می‌دهد. این وضعیت هشدار جدی برای مدیریت بهینه منابع آب و لزوم صرفه‌جویی از سوی شهروندان محسوب می‌شود.
هم فال هم تماشا
بازدید از سدهای مشهد علاوه بر آشنایی با منابع حیاتی تأمین آب، فرصتی برای لذت بردن از طبیعت بکر و آرامش‌بخش اطراف این سدها است. از سد کارده و طرق گرفته تا سدهای تاریخی چون شاهی، هرکدام تجربه‌ای منحصربه‌فرد از طبیعت و فرهنگ این منطقه را در اختیار شما می‌گذارند.
برای تجربه‌ای بدون دغدغه و بازدید حرفه‌ای از این مکان‌ها، می‌توانید با تورهای حرفه‌ای سفرتاپ همراه شوید و از امکانات، برنامه‌ریزی و راهنمایی‌های کامل این تیم بهره ببرید.
