در بین گنجینه‌های فرهنگی و تاریخی تهران، موزه ارتباطات یکی از مهم‌ترین و جذاب‌ترین مکان‌ها برای آشنایی با تاریخچه ارتباطات در ایران است. این موزه با مجموعه‌ای گسترده از ابزارها و فناوری‌های ارتباطی قدیمی و مدرن، داستان تحول ارتباطات را از گذشته‌های دور تا امروز به شکلی جذاب و قابل درک روایت می‌کند.
در این مقاله از بلاگ سفرتاپ راهنمای کامل بازدید از موزه ارتباطات تهران را آورده‌ایم؛ از آدرس و تاریخچه گرفته، تا بخش‌های مختلف موزه، کافه و رستوران‌های اطراف و سایر دیدنیهای تهران که در چند قدمی موزه قرار دارند. پس در ادامه با ما همراه باشید.
موزه ارتباطات کجاست؟
موزه ارتباطات تهران که پیش‌تر با نام‌های موزه پست و تلگراف یا موزه پست و مخابرات شناخته می‌شد، در قلب پایتخت و در جوار سردر باغ ملی قرار دارد. این موزه در ساختمان باشکوه و قدیمی اداره پست ایران جای گرفته و امروزه میراث ارتباطات کشور را به نمایش می‌گذارد.
| نام رسمی | موزه ارتباطات |
| نام‌های پیشین | موزه پست، موزه پست و تلگراف، موزه پست و مخابرات |
| آدرس موزه ارتباطات | تهران، خیابان امام خمینی، سردر باغ ملی (مشاهده روی نقشه) |
| تلفن | 021-66709132 |
| سال تأسیس اولیه | ۱۳۱۱ خورشیدی (به‌عنوان موزه پست) |
| سال بازگشایی مجدد | ۱۳۶۹ خورشیدی |
| بخش‌های مهم | تالار تمبر، بخش تلگراف و تلفن، سالن مخابرات بی‌سیم، نمایشگاه ابزار چاپاری و پستی |
در این موزه مجموعه‌ای از ابزارها و آثار مرتبط با تاریخ ارتباطات، از کبوتر نامه‌بر و مهرهای پستی گرفته تا تلفن‌های هندلی، تلگرام‌های مورس، مجموعه تمبرها و حتی فناوری‌های ماهواره‌ای به نمایش گذاشته شده‌اند. معماری ملی، موقعیت فرهنگی و تنوع بخش‌های نمایشگاهی، این موزه را به یکی از بهترین جاهای دیدنی تهران تبدیل کرده‌اند.
راه‌های دسترسی به موزه ارتباطات
اگر قصد بازدید از موزه ارتباطات را دارید، چند مسیر ساده و قابل‌دسترس پیش روی شماست.
- برای رسیدن به موزه ارتباطات، بهترین و ساده‌ترین راه استفاده از مترو است. نزدیک‌ترین ایستگاه، ایستگاه امام خمینی در خطوط ۱ و ۲ مترو تهران است که با کمتر از پنج‌دقیقه پیاده‌روی شما را به سردر باغ ملی و ورودی موزه می‌رساند.
- اگر قصد دارید با اتوبوس به این مقصد بروید، می‌توانید از خطوطی که به پایانه فیاض‌بخش یا پایانه قورخانه ختم می‌شوند، استفاده کنید. پس از پیاده‌شدن، کافی‌ست به سمت شمال حرکت کنید تا به موزه برسید.
- دسترسی با خودرو شخصی هم امکان‌پذیر است، اما باید در نظر داشت که این محدوده در طرح ترافیک تهران قرار دارد و یافتن جای پارک در ساعات شلوغ ممکن است دشوار باشد.
پیشنهاد خواندنی
تاریخچه موزه ارتباطات
نخستین جرقه ایجاد چنین موزه‌ای در سال ۱۳۱۱ و به تقلید از موزه‌های تخصصی اروپایی زده شد. در آن زمان، بخشی از ساختمان وزارت پست و تلگراف در ضلع جنوبی میدان توپخانه، روبه‌روی کاخ شهرداری، به نمایشگاه دائمی ابزارهای پستی و تلگرافی اختصاص یافت. این موزه تا سال ۱۳۴۹ فعال بود، اما با تخریب ساختمان تلگرافخانه، فعالیت آن متوقف شد.
پس از دو دهه وقفه، بار دیگر در ۱۰ بهمن ۱۳۶۹، موزه‌ای تازه با نام «موزه پست» در بال غربی عمارت اداره پست منطقه باغ ملی افتتاح شد. این بنا خود از ارزشمندترین آثار معماری دوره پهلوی اول است؛ ساختمانی با سبک معماری ملی که در سال ۱۳۰۷ به دستور وزرای وقت پست و با طراحی نیکلای مارکوف، معمار برجسته ایرانی-گرجستانی ساخته شد.
در طول سال‌ها، نام موزه چندین بار تغییر کرد؛ از «موزه پست» در سال ۱۳۶۹ به «موزه وزارت پست و تلگراف و تلفن» در ۱۳۷۴، سپس «موزه پست و مخابرات» در ۱۳۷۸ و سرانجام در ۱۳۹۳ به نام امروزی «موزه ارتباطات» رسید. اکنون این مجموعه تحت مالکیت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قرار دارد و مأموریت آن، حفظ و نمایش میراث ارتباطی کشور است.
معمار موزه ارتباطات که بود؟
نیکلای مارکوف از چهره‌های اثرگذار معماری ایران در دوره پهلوی اول بود. او با تحصیل در رشته معماری و آشنایی عمیق با سبک‌های کلاسیک و مدرن اروپا، توانست تصویر تازه‌ای در معماری شهری ایران ایجاد کند؛ تصویری که تلفیقی هنرمندانه از عناصر بومی و الگوهای نوگرایانه بود.
مارکوف آثاری ماندگار همچون دبیرستان البرز و باشگاه افسران را هم در کارنامه دارد. ویژگی برجسته کار او، تناسبات دقیق و استفاده از مصالح بومی در قالب طرح‌های مدرن بود؛ رویکردی که باعث شد بناهایش هم بافت شهری را غنا بخشند و هم هویت ملی را در دوره‌ای پرتلاطم حفظ کنند.
پیشنهاد خواندنی
آثار و سالن‌های موزه ارتباطات
موزه ارتباطات تهران با دو طبقه، یک زیرزمین و حیاط مرکزی، مجموعه‌ای ارزشمند از تاریخ پست، تلگراف، مخابرات و ابزارهای ارتباطی را در قالب سالن‌ها و غرفه‌های تخصصی به نمایش گذاشته است.
این مجموعه نه‌تنها مکانی تاریخی و فرهنگی برای بزرگسالان، بلکه یکی از جاهای دیدنی تهران برای کودکان هم محسوب می‌شود. نمایشگاه‌ها و ابزارهای تعاملی این موزه باعث می‌شوند که کودکان با دنیای ارتباطات و فناوری به روشی سرگرم‌کننده و آموزنده آشنا شوند.
| طبقه | نام بخش / سالن | توضیح کوتاه |
| همکف | سالن راه ابریشم (سالن مرکزی) | ابزار حمل‌ونقل پستی تاریخی: ارابه، گاری، هواپیما، نقشه‌ها |
| همکف | سالن پست | تاریخ شکل‌گیری پست ایران، ابزار و پاکت‌های تاریخی |
| همکف | حیاط مرکزی و چایخانه سنتی | فضای باز برای نمایشگاه‌های موقت، چایخانه و فروشگاه موزه |
| همکف | نگارخانه دائمی چاپار | آثار هنری و خوشنویسی‌های نفیس مرتبط با ارتباطات |
| همکف | نگارخانه هنری | نمایشگاه‌های موقت هنری و رویدادهای فرهنگی |
| همکف | سالن کنفرانس و اجتماعات | ظرفیت ۱۰۰ تا ۲۰۰ نفر برای جلسات و مراسم |
| اول | تالار وزرا و تشریفات | تصاویر وزرای پست از گذشته تا امروز |
| اول | سالن تمبرهای داخلی | تمبرهای دوره قاجار، پهلوی و جمهوری اسلامی، کلیشه‌های چاپ تمبر |
| دوم | سالن تمبرهای بین‌الملل | تمبرها و پاکت‌های مهرشده از بیش از ۱۳۰ کشور |
| دوم | سالن لمینیت تمبر | نگهداری تمبرهای یادبود رسمی پس از لمینیت |
| اول | سالن اشیای پستی | صندوق‌ها، مهرها، ترازوها، دستگاه‌های ابطال تمبر، لباس‌های کارکنان |
| دوم | سالن رادیو | مجموعه رادیوهای ۱۰۰ سال گذشته و تاریخچه رسانه |
| دوم | سالن مخابرات ۱ | کد مورس، تلگراف، فکس، سیم‌ها، ماهواره‌ها، دستخط امام خمینی |
| دوم | سالن مخابرات ۲ | تلفن‌های مغناطیسی و بی‌سیم، دستگاه‌های فرستنده و گیرنده |
| دوم | سالن هدایا | هدایا و یادبودهای رسمی مقامات و نهادهای بین‌المللی |
هر بخش این موزه، داستانی از تحول فناوری و فرهنگ ارتباطات در ایران و جهان را روایت می‌کند. در ادامه نگاهی به این بخش‌ها می‌اندازیم و می‌بینیم چه آثاری در موزه پست تهران وجود دارند.
سالن وزرا و تشریفات
این سالن در طبقه اول واقع شده و به نمایش تصاویر وزرای پست، تلگراف و ارتباطات از آغاز تا امروز اختصاص دارد. از عکس علی‌قلی‌خان مخبرالدوله، نخستین وزیر تلگراف ایران، تا وزرای معاصر در این مجموعه وجود دارند.
سالن تمبرهای داخلی
علاقه‌مندان به تمبر می‌توانند در این بخش با نمونه‌های ارزشمندی از تمبرهای دوران قاجار، پهلوی و جمهوری اسلامی آشنا شوند. در کنار آن، کلیشه‌های چاپ تمبر، ماکت پستچی قاجاری و نمادهایی از کوچه پست هم به نمایش درآمده‌اند.
سالن تمبرهای بین‌الملل
در طبقه دوم، مجموعه‌ای کم‌نظیر از تمبرها و پاکت‌های مهرشده از بیش از ۱۳۰ کشور جهان گردآوری شده است. این بخش فرصتی برای سفر به فرهنگ‌های مختلف از طریق هنر کوچک اما تأثیرگذار تمبر فراهم می‌کند.
سالن لمینیت تمبر
تمبرهای یادبود که در مراسم رسمی با حضور مسئولان رونمایی و امضا شده‌اند، پس از لمینیت در این سالن نگهداری می‌شوند.
سالن اشیای پستی
این سالن مجموعه‌ای متنوع از ابزار و لوازم پستی را در خود جای داده است؛ از صندوق‌های پست و مهرهای دستی تا ترازوهای قدیمی، دستگاه‌های ابطال تمبر، لباس‌های رسمی کارکنان پست و نمونه‌های مرسولات ارسالی.
سالن راه ابریشم (سالن مرکزی)
یکی از شاخص‌ترین بخش‌های موزه که بازدیدکنندگان را با مسیرهای تاریخی حمل‌ونقل پستی آشنا می‌کند، سالن مرکزی است. ارابه، گاری، ماشین سه‌چرخ و هواپیماهای قدیمی در کنار مجسمه پستچی‌های دوره قاجار و نقشه‌های ارتباطی، حال‌وهوای سفر به گذشته را به وجود آورده‌اند.
سالن پست
در این سالن تاریخ شکل‌گیری پست ایران با عکس‌ها و اشیای دوره‌های مختلف روایت می‌شود. ابزارهایی چون صندوق امانات، دستگاه‌های باطل‌کننده تمبر و پاکت‌های تاریخی در این بخش به نمایش گذاشته شده‌اند.
سالن رادیو
قدمت رادیو در ایران به اوایل قرن ۱۴ شمسی بازمی‌گردد. این سالن با مجموعه‌ای از رادیوهای ۱۰۰ سال گذشته، روند تحول این رسانه محبوب را به تصویر می‌کشد.
سالن‌های مخابرات
در طبقه دوم دو سالن مخابرات قرار دارند. مخابرات 1 مجموعه‌ای از کد مورس و تلگراف، فکس، نمونه سیم‌ها، ماهواره زهره و حتی دستخط امام خمینی (ره) مربوط به ثبت تلفن منزل در سال ۱۳۴۱ را به نمایش می‌گذارد. مخابرات ۲ هم شامل تلفن‌های مغناطیسی قدیمی، تلفن بی‌سیم، دستگاه‌های فرستنده و گیرنده و میزهای سوئیچ‌برد می‌شود.
سالن هدایا
هدایای رسمی مقامات و نهادهای بین‌المللی به وزارت ارتباطات در این بخش نگهداری می‌شوند. این آثار علاوه بر ارزش تاریخی، نمادی از روابط دیپلماتیک ایران در حوزه ارتباطات هستند.
نگارخانه دائمی چاپار
با معماری چشمگیر و نمایش آثاری هنری همچون خوشنویسی‌های نفیس، این بخش ترکیبی از زیبایی‌شناسی و تاریخ را به بازدیدکنندگان ارائه می‌دهد.
نگارخانه هنری
این نگارخانه محلی برای نمایشگاه‌های موقت هنری و رویدادهای فرهنگی است که گاهی با موضوعات مرتبط با ارتباطات و فناوری برگزار می‌شوند.
پیشنهاد خواندنی
سالن کنفرانس و اجتماعات
این سالن با ظرفیت حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ نفر، برای برگزاری جلسات تخصصی، مراسم رونمایی و رویدادهای علمی و فرهنگی استفاده می‌شود.
حیاط مرکزی و چایخانه سنتی
حیاط مرکزی محل برگزاری نمایشگاه‌های موقت و برنامه‌هایی مانند رونمایی تمبر مشترک با سایر کشورها است. چایخانه سنتی و فروشگاه موزه هم در این بخش قرار دارند و فضایی برای استراحت و خرید یادگاری فراهم می‌کنند.
قیمت بلیت موزه ارتباطات چقدر است؟
موزه ارتباطات در مقاطعی به صورت رایگان پذیرای بازدیدکنندگان بوده و همچنان در مناسبت‌هایی مانند روز جهانی پست و هفته پست بازدید از آن رایگان است. با این حال، برای اطلاع از قیمت دقیق بلیت باید به گیشه موزه سر بزنید یا با شماره تلفن درج‌شده در بخش اطلاعات تماس بگیرید.
در صورت دریافت هزینه، نرخ بلیت برای گردشگران خارجی بیشتر از بازدیدکنندگان ایرانی است. دانشجویان با ارائه کارت دانشجویی معتبر از تخفیف نیم‌بها برخوردار می‌شوند و خانواده‌های معظم شهدا، جانبازان و دارندگان کارت منزلت هم می‌توانند بدون پرداخت هزینه از این بنای تاریخی بازدید کنند.
ساعت بازدید از موزه ارتباطات به چه صورت است؟
موزه ارتباطات جزو محبوب‌ترین موزه‌های تهران محسوب می‌شود که شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۸ صبح تا ۲ بعدازظهر پذیرای گردشگران گوناگون است. با توجه به بخش‌های متنوع و زیاد موزه، به دست‌کم ۲ ساعت زمان برای بازدید از همه‌ی دیدنی‌ها نیاز خواهید داشت.
کافه و رستوران نزدیک موزه ارتباطات
پس از یک گشت‌وگذار جذاب در موزه ارتباطات، طبیعی‌ست که نیاز داشته باشید کمی استراحت کرده و انرژی‌تان را با خوردن غذا یا نوشیدنی تازه کنید. خوشبختانه موزه ارتباطات در یکی از پرترددترین مناطق تهران قرار دارد و اطراف آن پر از رستوران‌ها و کافی‌شاپ‌های متنوع است.
چند نمونه از رستوران‌ها و کافی‌شاپ‌های نزدیک موزه که در چند قدمی شما هستند عبارت‌اند از:
- رستوران و تالار فرهنگ
- رستوران ترمه
- رستوران آذربایجان
- رستوران هیزم
- قهوه‌خانه مهدی
- قهوه شان
- کافه ایران قهوه
این مکان‌ها انواع غذاهای خوشمزه ایرانی، چای‌های سنتی، نوشیدنی‌های گرم و سرد، کیک‌های متنوع و خوراکی‌های لذیذ را ارائه می‌دهند.
پیشنهاد خواندنی
جاهای دیدنی نزدیک موزه ارتباطات
اگر گذرتان به موزه پست تهران افتاد، حتما باید سری به سایر دیدنیهای منطقه بزنید. جاذبه‌های گردشگری متنوعی در نزدیکی این موزه قرار دارند که جذابیت سفرتان را بیشتر می‌کنند. در ادامه فهرستی از این دیدنی‌ها را آورده‌ایم.
سردر باغ ملی
سردر باغ ملی یکی از آثار برجسته دوران قاجار است که درست کنار موزه پست قرار دارد و حتما باید از آن بازدید کنید. معماری سردر باغ ملی ترکیبی از سبک‌های ایرانی و اروپایی است. در نمای داخلی آن، تصاویری از مردمان هخامنشی، کوروش بزرگ و فروهر دیده می‌شود. نمای بیرونی سردر هم دارای هشت ستون آجری است که به‌خاطر زاویه‌ی قرارگیری‌شان، ظاهری زیبا و خاص پدید آورده‌اند.
موزه عبرت
موزه عبرت در گذشته زندان کمیته مشترک ضدخرابکاری ساواک بود و اکنون با نمایش صحنه‌های واقعی از شکنجه‌های سیاسی، یادآور مقاومت و مبارزات آزادی‌خواهانه است. ساختمان موزه که در چند قدمی موزه ارتباطات قرار دارد، در گذشته به‌عنوان یکی از امن‌ترین زندان‌های کشور شناخته می‌شد.
موزه ملک
موزه ملک یکی از ارزشمندترین مراکز فرهنگی تهران است که هر علاقه‌مند به هنر و تاریخ باید آن را ببیند. این موزه با مجموعه‌ای بی‌نظیر از نسخ خطی نفیس، کتاب‌های کمیاب، آثار هنری و مجموعه‌های تمبر، فرش و خوشنویسی، گنجینه‌ای کامل از فرهنگ و هنر ایرانی را به نمایش می‌گذارد.
موزه ملی ایران
موزه ملی ایران هم در نزدیکی موزه پست قرار دارد. این موزه با قدمتی نزدیک به ۹۰ سال، بزرگ‌ترین موزه باستان‌شناسی و تاریخ کشور است.
موزه ملی ایران در دو بخش «ایران باستان» و «باستان‌شناسی و هنر اسلامی ایران» به نمایش آثار از دوران پارینه‌سنگی تا اسلامی می‌پردازد. این موزه در سال ۱۳۱۶ در تهران افتتاح شد و به‌عنوان موزه مادر در فرهنگ موزه‌داری ایران شناخته می‌شود.
پیشنهاد خواندنی
پارک شهر
پارک شهر تهران نخستین پارک عمومی پایتخت است که در سال ۱۳۳۹ افتتاح شد. این پارک با درختکاری‌های فراوان، دریاچه مصنوعی، باغ پرندگان، آکواریوم، کتابخانه مرکزی و موزه صلح تهران، یکی از جاهای دیدنی تهران برای خانواده‌ها است که فضایی مناسب برای استراحت، تفریح و آموزش فراهم می‌کند. پس از بازدید از موزه ارتباطات می‌توانید سری به این پارک بزنید و استراحت کنید.
پیشنهاد خواندنی
موزه ارتباطات تهران؛ مستندی از تاریخ پست ایران
بازدید از موزه ارتباطات تهران، همراه با گشت‌وگذار در دیدنیهای اطراف و بهره‌مندی از رستوران‌ها و کافه‌های نزدیک، تجربه‌ای کامل و فراموش‌نشدنی از سفر به تهران را رقم می‌زند.
اگر اهل تاریخ و فرهنگ هستید، پیشنهاد می‌کنیم برنامه‌ای یک‌روزه بریزید و از موزه پست و چند موزه‌ی دیگر منطقه دیدن کنید. پس از بازدید از موزه‌ها هم می‌توانید یک دورهمی جمع‌وجور به همراه خانواده در پارک شهر داشته باشید یا در رستوران‌های اطراف غذاهای خوشمزه میل کنید.
