شیراز شهر فرهنگ و تاریخ و یکی از زیباترین مقاصد گردشگری ایران محسوب می‌شود. این شهر زیبا با وجود جاذبه‌های تاریخی، مذهبی و فرهنگی خود، هر ساله هزاران گردشگر از گوشه و کنار جهان را به سوی خود جذب می‌کند. مسجد جامع عتیق به عنوان یکی از شاخص‌ترین آثار تاریخی، تجربه‌ای فرهنگی و معنوی، یکی از مکان‌های تاریخی شیراز است که مورد توجه توریست‌ها قرار می‌گیرد. این مسجد قدیمی که بیش از هزار سال قدمت دارد، شاهد تحولات تاریخی فراوانی بوده؛ اما معماری آن همچون قالبی زیبا، ترکیب منحصربهفردی از سبک‌های ایرانی و اسلامی را به نمایش می‌گذارد. با مجله سفر و گردشگری سفرتاپ همراه باشید و این مسجد تاریخی را بهتر بشناسید.
معرفی و تاریخچه مسجد عتیق شیراز
مسجد جامع عتیق شیراز، که به مسجد آدینه یا جمعه هم معروف است، قدیمی‌ترین مسجد این شهر محسوب می‌شود. تاریخچه ساخت این مسجد به سال ۲۸۱ هجری قمری و در زمان حکومت لیث صفاری برمی‌گردد که در قلب محله بیات، نزدیک حرم شاه‌چراغ قرار دارد.
معماری خاص و جذاب این بنای تاریخی، داستانی از تلفیق سبک‌های مختلف معماری ایرانی در طول تاریخ را روایت می‌کند و آن را به یکی از جاهای دیدنی شیراز تبدیل کرده است. در مرکز حیاط مسجد، بنای «خدای‌خانه» قرار دارد. مکانی که در گذشته محل نگهداری قرآن‌های قدیمی بوده و در زمان شاه اسحاق اینجو در سال ۷۵۲ هجری قمری ساخته شده است. کتیبه‌های موجود در این مسجد، به‌ویژه کتیبه‌های دوازده امام، نمونه‌هایی درخشان از هنر خوشنویسی و زیبایی‌های ایرانی هستند.
- ساعت بازدید از مسجد عتیق شیراز: مسجد جامع عتیق شیراز همه‌روزه از ساعت ۸ صبح تا ۸ شب برای بازدید عموم باز است.
- هزینه بازدید از مسجد عتیق شیراز: بازدید از این مسجد برای افراد ایرانی رایگان است.
مسجد عتیق شیراز کجاست؟
مسجد جامع عتیق یا مسجد آدینه که یکی از جاهای دیدنی شیراز در بهار نیز محسوب می‌شود که در شرق حرم شاه‌چراغ و در محله بیات شیراز واقع شده است. آدرس دقیق این مسجد تاریخی، خیابان حضرتی، خیابان بین‌الحرمین است.
دسترسی به مسجد عتیق شیراز
- مترو: سوار خط ۱ مترو شیراز شده و در ایستگاه زندیه پیاده شوید. از ایستگاه زندیه، با استفاده از تاکسی یا اتوبوس‌های موجود به سمت مسجد جامع عتیق حرکت کنید.
اتوبوس: اتوبوس‌های عبوری از خیابان لطفعلی‌خان زند را سوار شده و در ایستگاههای بین بلوار زینبیه و چهارراه مشیر پیاده شوید. سپس با پیاده‌روی کوتاه، به مسجد جامع عتیق دسترسی خواهید داشت. - خودروی شخصی: با خودروی شخصی، به خیابان حضرتی و محله بیات بروید. سپس برای پارکینگ، میتوانید از پارکینگ‌های اطراف حرم شاه‌چراغ استفاده کنید که فاصله کمی تا مسجد دارند.
معماری مسجد عتیق شیراز
مسجد جامع عتیق شیراز، با تاریخی بیش از ۱۲۰۰ سال قدمت، یک نمونه برجسته از معماری اسلامی ایرانی محسوب می‌شود؛ در ادامه ویژگی‌های معماری این مسجد تاریخی را برای شناخت بیشتر مورد بررسی قرار داده‌ایم.
پلان و ساختار کلی مسجد
- نقشه چهار ایوانی: مسجد دارای حیاط مرکزی با چهار ایوان است که به چهار جهت اصلی می‌رسند و به شبستان‌ها و فضاهای مختلف متصل می‌شوند.
- حیاط مرکزی (صحن): در وسط حیاط، سه حوض کوچک با اشکال هندسی مختلف قرار دارند که به زیبایی فضای مسجد کمک می‌کنند.
ایوان‌ها و ورودی‌ها
- ایوان شمالی (طاق مروارید): این ایوان با مقرنس‌کاری‌های آجری تزئین شده و دو مناره کوتاه بر فراز آن قرار دارند. در لبه بالایی طاق، کتیبه‌ای از آیاتی از قرآن مجید نصب شده است.
- درب دوازده امام: در ضلع شمالی مسجد، درب ورودی قرار دارد که به «درب دوازده امام» مشهور است و به شبستان شمالی منتهی می‌شود.
- شبستان‌ها: چهار شبستان در چهار ضلع مسجد وجود دارند که به عنوان مکان‌هایی برای نماز و عبادت استفاده می‌شوند.
خدای‌خانه (دارالمصحف)
- موقعیت: در مرکز حیاط مسجد، بنای «خدای‌خانه» قرار دارد که در دوران شاه اسحاق اینجو در سال ۷۵۲ هجری قمری ساخته شد.
- کاربری: این بنا به‌عنوان محل نگهداری قرآن‌های خطی و مکانی برای تلاوت قرآن استفاده می‌شده است.
- تزئینات: کتیبه‌های موجود در خدای‌خانه از شاهکارهای هنر خوشنویسی محسوب می‌شوند.
تزئینات و مصالح
- مقرنس‌کاری: استفاده از مقرنس‌کاری‌های آجری در ایوان‌ها و ورودی‌ها یکی از ویژگی‌های برجسته معماری مسجد است.
- کتیبه‌ها: کتیبه‌های مسجد، که شامل آیات قرآن و نام‌های دوازده امام است و با خط خوش و دقت بالا نوشته شده‌اند.
- مصالح ساختمانی: استفاده از آجر، گچ، سنگ و کاشی در ساخت مسجد، نشان‌دهنده دقت و توجه به جزئیات معماری این بنا است.
مرمت‌ها و تحولات
- دوره صفویه: در این دوره تاریخی، بخش‌هایی از ایوان شمالی مسجد مرمت شده و کتیبه‌های سردر آن با دقت ترمیم شدند.
- دوره قاجار: در این دوران، برخی از بخش‌های مسجد بازسازی شد و ساختار جدیدی به آن اضافه شد.
- دوره معاصر: در سال ۱۳۴۸ هجری شمسی، ضلع جنوبی مسجد که شامل طاق نمایی بلند و دو شبستان قدیمی بود مرمت شد.
بهترین زمان بازدید از مسجد عتیق شیراز
این مسجد تاریخی یکی از جاهای دیدنی شیراز در پاییز و سایر فصل‌های سال محسوب می‌شود. با این وجود، در ادامه شرایط بازدید از این مکان را با توجه به آب و هوای شیراز در فصل‌های مختلف بررسی کرده‌ایم.
بهار (فروردین تا خرداد)
در فصل بهار، هوای شیراز معتدل و دلپذیر بوده و دمای متوسط هوا بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد است. در این فصل شکوفه‌های بهار نارنج فضای شهر را معطر کرده و زیبایی طبیعی آن را دوچندان می‌کنند. بهترین زمان برای بازدید از مسجد جامع عتیق در این فصل، صبح زود یا عصر است که میتوانید از هوای خنک‌تر و آرامش شهر بهره‌مند شوید.
تابستان (تیر تا شهریور)
تابستان شیراز با گرمای شدید همراه است و دمای هوا معمولاً بالای ۳۵ درجه سانتی‌گراد می‌رود. با این حال، فضای داخلی مسجد جامع عتیق با وجود سقف‌های بلند و شبستان‌های خنک، مکان مناسبی برای پناه گرفتن از گرمای تابستان است. توصیه می‌شود که برای بازدید از مسجد، ساعات صبح زود یا غروب را انتخاب کنید تا از هوای خنک داخل آن لذت ببرید.
پاییز (مهر تا آبان)
پاییز در شیراز با هوای خنک و دلپذیری همراه است و دمای هوا معمولاً بین ۱۵ تا ۲۰ درجه سانتی‌گراد متغیر است. این فصل، فضای آرامش‌بخشی دارد و مسجد جامع عتیق و اطراف آن خلوت‌تر می‌شود. این فصل مناسب گشت‌وگذار و عکاسی در داخل و اطراف مسجد خواهد بود.
زمستان (آذر تا اسفند)
زمستان شیراز با هوای سرد و دمای زیر ۱۰ درجه سانتی‌گراد همراه است. با وجود این، فضای داخلی مسجد جامع عتیق گرم و دلپذیر خواهد بود. در روزهای سرد یا بارانی شیراز، این مسجد تاریخی می‌تواند پناهگاهی عالی باشد. بهترین زمان برای بازدید از مسجد در زمستان، ساعات ظهر است که نور خورشید بیشتر است و میتوانید از گرمای بیشتری بهره‌مند شوید.
دیدنی‌های اطراف مسجد عتیق شیراز
در اطراف این مسجد تاریخی دیدنی‌های تاریخی و مذهبی متنوعی قرار دارند که در سفرتان، فرصت بازدید از این آن‌ها را خواهید داشت. از جمله این دیدنی‌ها میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
| نام جاذبه | نوع مکان | فاصله تقریبی از مسجد عتیق | توضیحات مختصر |
| حرم شاه‌چراغ | مذهبی | ۵ دقیقه پیاده‌روی | آرامگاه حضرت احمد بن موسی (ع)، برادر امام رضا (ع) و پسر امام موسی کاظم (ع) است. این مکان مقدس از لحاظ معماری ایرانی و اسلامی اهمیت زیادی دارد و دارای کاشی‌کاری‌ها و آیینه‌کاری‌های زیبا و ارزشمندی است. |
| مسجد وکیل | تاریخی | ۱۰ دقیقه پیاده‌روی | مسجدی بزرگ و تاریخی که در دوران زندیه ساخته شده. معماری زیبا و منحصربه‌فرد این مسجد آن را به یکی از جاذبه‌های مهم شیراز تبدیل کرده. |
| بازار وکیل | بازار سنتی | ۱۰ دقیقه پیاده‌روی | بازاری تاریخی با معماری سنتی که در کنار مسجد وکیل قرار دارد. این بازار پر از حجره‌های صنایع دستی، پارچه‌فروشی‌ها و سوغاتی‌های شیراز است. |
| حمام وکیل | تاریخی | ۱۲ دقیقه پیاده‌روی | حمامی تاریخی با معماری منحصر به فرد که در دوران زندیه ساخته شده. این حمام اکنون به موزه‌ای تبدیل شده و بازدید از آن تجربه‌ای متفاوت از تاریخ شیراز را ارائه می‌دهد. |
| موزه پارس | موزه | ۱۵ دقیقه پیاده‌روی | موزه‌ای با مجموعه‌ای از آثار تاریخی و هنری از دوران مختلف تاریخ ایران. این موزه در عمارت تاریخی کلاه‌فرنگی قرار دارد. |
| باغ ارم | باغ تاریخی | ۲۰ دقیقه با خودرو | یکی از باغ‌های تاریخی شیراز که در دوران قاجار ساخته شده است. این باغ با درختان نارنج و عمارت مرکزی زیبا مکانی مناسب برای استراحت و لذت بردن از طبیعت است. |
| حافظیه | آرامگاه | ۲۵ دقیقه با خودرو | آرامگاه حافظ، شاعر بزرگ ایرانی، در این مکان قرار دارد. فضای آرام و دل‌انگیز این مکان، همراه با معماری زیبا، آن را به یکی از جاذبه‌های محبوب گردشگران تبدیل کرده. |
| سعدیه | آرامگاه | ۳۰ دقیقه با خودرو | آرامگاه سعدی شاعر بزرگ ایرانی در این مکان قرار دارد. |
سفر به قلب عرفانی شیراز در تمام فصول سال
مسجد جامع عتیق شیراز با قدمتی چند صد ساله نه تنها جایگاهی برای عبادت و نماز است، بلکه یکی از گنجینه‌های فرهنگی و تاریخی شیراز نیز محسوب می‌شود. این مسجد با معماری بی‌نظیر و تزئینات هنری که در دل خودش دارد، نمایانگر فرهنگ غنی و هنر ایرانی در گذر زمان است. برای رفتن به شیراز و تماشای این اثر تاریخی منحصر به فرد، از لحظه شروع این سفر تا رزرو اقامتگاه و تهیه بلیط اماکن گردشگری سفرتاپ همراه‌تان خواهد بود.
