پیدا کردن یک تکه از باغی قاجاری آن هم در این شهر دود و آهن، به خودی خود جذاب است. حالا تصور کنید که این باغ تاریخی، داستان‌های بسیاری را دیده و افراد بزرگی زیر درخت‌های آن قدم زده‌اند یا آثارشان را در حریم دیوارهای باغ به یادگار گذاشته‌اند. این‌جا باغ موزه نگارستان است. محوطه‌ای ارزشمند در پایتخت، که میتوانید برای تهرانگردی یک روزه، به سراغش بروید. در این مطلب از مجله سفرتاپ همراه ما باشید تا به تماشای باغ زیبای نگارستان بنشینیم.
تاریخچه باغ نگارستان
در سال 1222 هجری قمری، اولین سنگ‌بنای باغ نگارستان به دستور فتحعلیشاه قاجار، گذاشته شد. او دومین پادشاه قاجار بود و در زمانه‌ی سلطنتش که حدود 37 سال طول کشید، ایران رویداهای تاریخی مهمی را از سر گذراند. اما با آن همه اتفاق، باغ‌ها و کاخ‌هایی هم ساخته شد که باغ نگارستان احتمالا بزرگترین آنها با بیش از 43 هزار مترمربع وسعت بوده است.
قسمت‌های مختلف باغ نگارستان
- عمارت اصلی: ساخته شده به سبک کلاه‌فرنگی و در دو طبقه، محل اقامت و ییلاقی ارزشمند فتحعلیشاه.
- درب اصلی: در جبهه‌ی جنوبی، با سردری زیبا قرار دارد.
- تالارها: شامل تالارهای مختلف برای مراسم و پذیرایی است.
- حوض باصفا: به فضای باغ برای زیبایی و آرامش اضافه شده است.
- تالار سلام: فضایی اختصاصی برای بار خاص و مراسم رسمی است.
- نارنجستان: برای زیبایی بیشتر در کنار درختان و گل‌کاری‌های باغ اضافه شده است.
بالاخره این باغ آن‌قدر زیبا و پر از شگفتی شد که فتحعلیشاه پیش از هر سفر ابتدا به این باغ می‌آمد، کمی استراحت می‌کرد و بعد راهی جاده می‌شد.
آدرس و مسیرهای دسترسی به باغ موزه نگارستان
| عنوان | جزئیات |
| آدرس باغ نگارستان | تهران، میدان بهارستان، خیابان دانشسرا، خیابان شریعتمدار رفیع، باغ موزه نگارستان |
| لوکیشن دقیق | لوکیشن دقیق باغ موزه نگارستان روی نقشه |
| نزدیکترین مترو | ایستگاه مترو بهارستان |
| ساعت بازدید موزهها و محوطههای تاریخی | 9 صبح تا 17 |
| ساعت بازدید محوطه بیرونی (باغ، سردیس‌ها و حوض) | 9 صبح تا 20 |
| ساعت کافه باغ موزه نگارستان | شنبه تا چهارشنبه: 12 ظهر تا 20پنجشنبه و جمعه: 9 صبح تا 20 |
| قیمت بلیط بازدید | بازدیدکننده داخلی: 30 هزار تومان (محوطه بیرونی و موزهها)، 10 هزار تومان (فقط محوطه بیرونی و مراجعه به کافه و رستوران)بازدیدکننده خارجی: 200 هزار تومان |
پیشنهاد خواندنی
باغ نگارستان در دوره ناصرالدین‌شاه
با مرگ فتحعلیشاه، تمام شکوه قاجار ازجمله این باغ، به ناصرالدین‌شاه رسید. تاریخ می‌گوید، باغ برای این پادشاه قاجاری آن‌قدر جذاب بوده که یکی از مراسم‌های عروسیش را در آن برگزار کرد.
بناهای افزوده‌شده به باغ نگارستان
- مدرسهٔ صنایع مستظرفه: ساخته شده در حوضخانه و بخش زیادی از باغ؛ مدیر آن کمال‌الملک، هنرمند نامدار ایرانی بود.
- بخش وزارت معارف (آموزش و پرورش فعلی): شامل سه ساختمان جدید از جمله دارالمعلم است.
- مرکز آموزشی عالی: در ضلع شمالی باغ به سبک معماری ایرانی-قاجاری و اصول مدرسه‌سازی آن زمان توسط نیکولای مارکوف ساخته شده است.
- دارالمعلمین عالی: در سال ۱۳۱۱ شمسی، نامش به دانشسرای عالی تغییر کرد و وظیفه تربيت معلم برای مدارس جديد ايران را برعهده گرفت.
پروین اعتصامی در باغ نگارستان
در بین سال‌های 1320 تا 1330 بناهای باغ نگارستان تکمیل و به آنها بخش‌های مهمی افزوده می‌شد. ازجمله یک کتابخانه در دانشسرای عالی که به درخواست علی اصغر حکمت که او را به‌عنوان سیاست‌مدار، شاعر، مترجم و نویسنده می‌شناسند، به بنا اضافه شد. مدیریت این کتابخانه برای مدتی با پروین اعتصامی بود. پروین اعتصامی که نام اصلی‌اش رخشنده اعتصامی بود، در خانواده‌ای ادیب و فرهنگ‌دوست به‌دنیا آمد، زیر نظر بزرگان ازجمله، علی‌اکبر دهخدا و محمدتقی بهار تعلیم دید و پس از به‌جا گذاشتن آثار ارزشمند بسیار، در 34 سالگی بر اثر بیماری حصبه، درگذشت.
باغ نگارستان در سال‌های بعد
از سال 1341 تا 1370 خورشیدی، باغ نگارستان میزبان دانشجویان دانشکده علوم اجتماعی بود. تا اینکه این کلاس‌ها هم به دیگر ساختمان‌های دانشگاه تهران پیوستند و ساختمان قبلی دانشگاه علوم اجتماعی در باغ نگارستان تخریب شد. با این اتفاق، حدود یک سال بعد زمزمه‌هایی از تصمیم بر تخریب تمام باغ شنیده شد. اما نشر یک مقاله در روزنامه اطلاعات از این فاجعه جلوگیری کرد تا در سال 1374 حسن حبیبی که معاون اول رئیس جمهور بود، کار تعمیر و به‌سازی مجدد باغ را به مرحوم مصطفی دانشور تهرانی سپرد.
مهندس دانشور که پیش از این مرمت بناهای مهم دیگری ازجمله، ساختمان بنیاد ایران‌شناسی در زعفرانیه، ساختمان کوشک، عمارت حاج محمد کازرونی در بوشهر، خانه شاعران معاصر ایران در تهران، ابنیه داخل کاخ نیاوران و… را برعهده داشت، نقشه‌ای را با همکاری دانشگاه تهران آماده کرد و جان دوباره‌ای به باغ نگارستان بخشید.
پیشنهاد خواندنی
رویدادهای مهم در باغ نگارستان
باغی که چنین وسیع و مورد توجه پادشاهان قاجار بوده، محلی برای خلق تاریخ نیز شده است. به همین دلیل چند رویداد مهم تاریخی که ادامه از آنها گفته‌ایم، در این باغ رقم خورده‌اند.
- محمدشاه، سومین پادشاه قاجار، نوه فتحعلیشاه، در باغ نگارستان تاج‌گذاری کرد.
- میرزا ابوالقاسم قائم‌مقام ملقب به قائم مقام فراهانی، وزیر محمدشاه قاجار، با دخالت سفارت انگلیس ابتدا از صدارت برکنار و بعد برای 4 روز در باغ نگارستان زندانی شد. پس از این، او را در حوضخانه عمارت دلگشای باغ نگارستان به قتل رسید.
- در سال ۱۳۰۴ هجری قمری ساختمان باغ نگارستان به وزارت عدلیه داده شد.
- اولین مدرسه فلاحت یا کشاورزی در زمان مظفرالدین‌شاه در سال ۱۲۷۹ خورشیدی، توسط یک اتریشی در باغ نگارستان تاسیس شد.
- اولین فرهنگستان ایران در سال ۱۳۱۴ شمسی در اتاقی از شورای دانشسرا ایجاد شد. از سال ۱۳۳۵ هجری خورشیدی به ترتیب مؤسسه‌ی لغت‌نامهه‌ی دهخدا، مؤسسه‌ی جغرافیا و مؤسسه‌ی زبان‌های خارجی در این‌جا آغاز به‌کار کردند.
- در سال ۱۳۳۷ خورشیدی باغ نگارستان دوباره با علوم اجتماعی سر و کارش افتاد و به مؤسسه‌ی تحقیقات اجتماعی واگذار شد. بعد هم پژوهشکده‌ی فرهنگ و هنر در سال ۱۳۷۷ خورشیدی در باغ نگارستان مستقر شد.
بخش‌های فعلی باغ نگارستان
حالا اگر برای دیدن باغ نگارستان بروید، باغی زیبا و خرم را می‌بینید که هنوز هم روایت بخشی از تاریخ را بر دوش می‌کشد. این‌جا آثار هنرمندان و جاهای دیدنی زیادی دارد که در ادامه برای‌تان از آنها گفته‌ایم:
| نام مکان / مجموعه | توضیحات | سال / تاریخ |
| سردیس فردوسی | تهیه شده توسط بیش از 400 دانشجوی ایرانی مقیم فرانسه و به باغ نگارستان هدیه شد. | 1313 |
| موزه مکتب کمال‌الملک | شامل آثاری مهمی از کمال‌الملک و شاگردان نسل اول و دوم او در این باغ نگهداری میشود. | — |
| اتاق محسن مقدم | نمایش بخشی از وسایل شخصی منزل استاد محسن مقدم، باستان‌شناس و از بنیان‌گذاران پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران و مالک قدیم خانه موزه مقدم در این‌جا انجام شده است. | — |
| مجموعه نقره و فرش اهدایی مهندس ملول | شامل ۱۲۵ قطعه نقره قلمزنی اصفهان و ۱۳ تخته فرش ارزنده ایرانی که از مجموعه‌های گوناگون خریداری شده و توسط مهندس ملول به باغ نگارستان اهدا شده‌اند. | — |
| مجموعه آثار استاد حسین محبوبی | شامل سیزده اثر از استاد حسین محجوبی، معمار، نقاش و طراح پارک و بوستان‌ها با سبک نوگرا در این باغ نگهداری میشود. | — |
| تالار روح‌الامینی | با تزئینات زیبای گچبری و آیینه کاری‌های خاص به‌جا مانده از دوره قاجار است و بسیار دیدنی است. | — |
| مجموعه‌ای نفیس از نقاشی‌های معرق-سوخت استاد اسفرجانی | شامل ۱۸ تابلو مینیاتور که با روش معرق سوخت آماده شده‌اند. | — |
| مجموعه مجسمه‌های عروسکی استاد ارجمند | گنجینه پنجاه ساله استاد جهانگیر ارجمند که شامل عروسک‌های مینیاتوری بسیار خاص است. | — |
| مجموعه اسناد ملک‌اشعرای بهار | شامل اسناد تاریخی، دست‌نوشته‌ها، تصاویر و کتاب‌های محمدتقی بهار. | — |
| بخش بازسازی کلاس درس دانشسرای عالی | — | — |
| مجموعه ارزشمند و تاریخی کاشی‌های باغ نگارستان | به‌جا مانده از استادان به‌نام دوره قاجار. | — |
| دیوارنگاره صف سلام فتحعلیشاه | یکی از مهم‌ترین نقاشی‌های دیواری دوره قاجار. | — |
| موزه منیر شاهرودی فرمانفرمائیان | آثار مهمی که از این مجموعه‌دار، هنرمند و نقاش باقی مانده است. | — |
| مجموعه سردیس‌ها | بخشی از باغ موزه نگارستان به نگهداری و نمایش سردیس‌هایی از افراد مهم و نامدار ایرانی اختصاص دارد تا بازدیدکننده‌ها با مشاهیر سرزمین خود آشنا شوند. | — |
کافه و رستوران باغ نگارستان
یکی از شعبه‌های کافه رستوران روحی در باغ نگارستان است. این شعبه از سال 96 در عمارت تابستانی پادشاهان قاجار کارش را آغاز کرده است
| عنوان | توضیحات |
| نام شعبه | یکی از شعبه‌های کافه رستوران روحی در باغ نگارستان |
| محل استقرار | عمارت تابستانی پادشاهان قاجار |
| سال افتتاح کافه | 1396 |
| ساعت سرو غذا حضوری | 12:00 تا 16:30 |
| ساعت سرو غذای بیرونبر | 12:00 تا 22:45 |
| فضای رستوران | دارای فضای سرپوشیده و داخلی و یک فضای بیرونی برای استفاده در فصل‌های مختلف |
| نکات استفاده | برای ورود به رستوران باید هزینه ورودی محوطه باغ را پرداخت و بلیط تهیه کنید. حتی در صورت تعطیلی باغ، میتوانید با همان مبلغ ورودی وارد شوید و از خدمات رستوران بهره‌مند شوید. |
جاهای دیدنی نزدیک به باغ موزه نگارستان
پس از بازدید از باغ موزه قاجاری، میتوانید زمانی را هم برای دیدن دیگر جاهای دیدنی تهران که نزدیک این جاذبه هستند بگذارید. این‌جا لیستی از دیدنی‌های حوالی باغ موزه را برای‌تان آورده‌ایم:
خانقاه صفی علی شاه
اگر حدود دو دقیقه از باغ موزه نگارستان به‌سمت خیابان صفی علی شاه پیادهروی کنید، به خانقاه و مزاری قدیمی می‌رسید که متعلق به صفی علی شاه، از مشایخ مهم اهل تصوف است. او مورد تکریم فرزندان پادشاه بود و این خانقاه بخشی از زمین‌هایی است که در زمان قاجار به او و نوادگانش واگذار شده است.
- لوکیشن خانقاه صفی علی شاه روی نقشه
باغ سپهسالار
حدود یک کیلومتر بعد از باغ موزه نگارستان میتوانید به یکی از قدیمی‌ترین بازارهای تهران سر بزنید. اکنون این محله جایی برای خرید انواع کیف و کفش است اما در دوران قاجار، این محوطه متعلق به میرزا حسین‌خان سپهسالار قزوینی، داماد فتحعلیشاه بوده. او موسس مدرسه عالی سپهسالار نیز بوده است.
- لوکیشن باغ سپهسالار روی نقشه
پیشنهاد خواندنی
عمارت مسعودیه
حدود یک کیلومتر پایینتر از باغ موزه نگارستان یکی از خانه‌ها و عمارت‌های مهم تهران را خواهید دید. این عمارت اولین کتابخانه و موزه ملی ایران بوده است. یکی از اتاق‌های این ساختمان به نگهداری عتیقه‌های باستانی که از گوشه و کنار ایران به‌دست آمده بوده، اختصاص داشته و این‌جا محلی برای تبادل علم و فرهنگ بوده است. در بازدید از این عمارت تردید نکنید تا شاهد یکی از زیباترین تجربیات خود باشید.
- لوکیشن عمارت مسعودیه روی نقشه
موزه نقاشی پشت شیشه
حدود 700 متر بالاتر از باغ موزه نگارستان، یکی از موزه‌های کمتر شناخته‌شده تهران، یعنی موزه نقاشی پشت شیشه را خواهید دید. این موزه در ساختمانی قدیمی و دوطبقه، به نمایش آثار گوناگون هنر نقاشی که پشت شیشه کار شده‌اند، اختصاص پیدا کرده است. موزه نقاشی پشت شیشه هر روز از 8 صبح تا 8 شب باز است و یک انتخاب متفاوت برای آشنایی با جاهای دیدنی تهران است.
- لوکیشن موزه نقاشی پشت شیشه روی نقشه
نگاهی به تاریخ زنده؛ باغ موزه نگارستان، قصه‌ای در دل تهران
داستان تولد و تغییرات باغ موزه نگارستان از آن ماجراهای شنیدنی تهران است که هنوز می‌توان نشانه‌هایی از آن را در بخش‌های به‌جا مانده از باغ جستجو کرد. محوطه‌ای که روزگاری پادشاهان قاجار بر سنگفرش‌های آن قدم زده‌اند، تصمیم‌های بسیاری گرفته‌اند و بخشی از تاریخ را ساخته‌اند.
روزگاری میزبان کمال‌الملک و پروین اعتصامی بوده و سال‌هایی هم اولین معلمان نوین ایران را در قلب خود جای داده است. اگر عاشق روایت‌های شیرین و متفاوت هستید، پیشنهاد می‌کنیم پس از خواندن این مقاله از مجله گردشگری سفرتاپ، به باغ موزه نگارستان بروید و آثار متفاوت آن‌را از نزدیک تماشا کنید.
