نقش رستم که به‌عنوان یادگار دوران هخامنشیان نیز شناخته می‌شود، نقوشی از آیین شاهی، نمادهای زرتشتی و مراسم نیایش خاص که روح ایران باستان در آن‌ها جریان دارد را به نمایش گذاشته است. در طول تاریخ نگاره‌هایی از دوران ساسانی نیز به این سنگ نگاره‌ها اضافه شده که پادشاهان در حال تاجگذاری، صحنههایی از پیروزی و نمایش قدرت را به بهترین نحو به تصویر کشیده است. برای شناخت بهتر این مکان تاریخی از جاهای دیدنی شیراز، با مجله سفرتاپ همراه باشید.
نقش رستم آرامگاه چه کسانی است؟
نقش رستم شیراز یا همان نقش رستم داراب، یک گنجینه ارزشمند و باشکوه است. این مجموعه در استان فارس قرار دارد و آرامگاه چهار تن از بزرگ‌ترین پادشاهان هخامنشی را در دل کوه به تصویر کشیده است. جایی که سنگ و سکوت کوهستان، روایتگر شکوه گذشته درخشان این سرزمین هستند. این آثار تاریخی در 26 متری زمین و روی سینه کوه توسط استادکاران ماهر روی سنگ حکاکی شده‌اند.
نخستین آرامگاه این مکان، متعلق به داریوش بزرگ است و با کتیبه‌ای که به سه زبان نوشته شده، هویت خودش را به رخ گردشگران می‌کشد. در کنار او، پسرش خشایارشا آرمیده و اردشیر یکم و داریوش دوم هم در همین مجموعه و در دل کوه بر صلابت جاودانه شده‌اند.
این سازه تاریخی، بیش از ۳۲۰۰ سال قدمت دارد و به‌عنوان سایت باستانی اصیل ایرانی و قلب تپنده‌ی میراث کهن این سرزمین مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی واقع می‌شود.
پیشنهاد خواندنی
نقش رستم کجاست؟
نقش رستم به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی اطراف شیراز شناخته می‌شود و فاصله آن تا این شهر حدود ۶۰ کیلومتر است. برای طی این مسیر حدود یک ساعت زمان لازم خواهد بود.
راه‌های دسترسی به نقش رستم
برای دسترسی به مجموعه باستانی نقش رستم در استان فارس، گزینه‌های مختلفی وجود دارد که برخی از آن‌ها عبارتند از:
سفر با خودروی شخصی از شیراز
- از شیراز به سمت شمال رانندگی کرده و وارد جاده‌ی شیراز به مرودشت شوید.
- پس از گذر از مرودشت، تابلوهای راهنما، شما را به سمت دیوارهای سنگی نقش رستم هدایت می‌کنند.
سفر با وسایل نقلیه عمومی از شیراز
- اگر بدون خودرو شخصی سفر می‌کنید، از ترمینال کاراندیش شیراز سوار مینی‌بوس یا تاکسی‌های خطی به مقصد مرودشت شوید. سپس از آنجا، از تاکسی‌ها و خودروهای محلی برای رفتن به نقش رستم کمک بگیرید.
از تخت جمشید تا نقش رستم
- نقش رستم در نزدیکی تخت جمشید واقع شده و تنها چند کیلومتر با آن فاصله دارد. این مسیر را میتوانید در کمتر از ۱۵ دقیقه با خودرو یا تاکسی طی کرده و محل تجلی عظمت پادشاهان هخامنشی را از نزدیک تماشا کنید.
از تهران تا نقش رستم
- از تهران به سمت جنوب رفته و وارد اتوبان خلیج فارس شوید.
- در مسیر شهرهایی مانند قم، کاشان، نطنز، اصفهان و آباده را پشت سر بگذارید، تا به مرودشت برسید.
- مسافت تهران تا نقش رستم حدود ۸۵۰ کیلومتر است و سفری جاده‌ای به این منطقه حدود ۹ تا ۱۰ ساعت زمان نیاز خواهد داشت.
پیشنهاد خواندنی
کتیبه‌های نقش رستم
در مجموعه باستانی نقش رستم، کتیبه‌ها و نقش‌برجسته‌های متعددی از دوره‌های ایلامی، هخامنشی و ساسانی دیده می‌شود. هر کدام از این کتیبه‌ها بیانگر یکی از رویدادهای خاص آن دوران هستند. اگر قصد دارید یکی از جاهای دیدنی شیراز در پاییز که روایتگر تاریخ ایران باستان هستند را تماشا کنید، این کتیبه‌ها یکی از بهترین گزینه‌هاست.
| نام کتیبه / نقش‌برجسته | دوره تاریخی | موقعیت / ویژگی‌ها |
| نقش ایلامی | ایلامی | قدیمی‌ترین نقش برجسته در نقش رستم با ابعاد حدود ۷ متر طول و ۲.۵ متر ارتفاع |
| سنگ‌نوشته DNa (کتیبه داریوش در نقش رستم) | هخامنشی | در بالای آرامگاه داریوش اول قرار دارد و شامل شش بند درباره ستایش اهورامزدا و معرفی داریوش است. |
| سنگ‌نوشته DNb (داریوش بزرگ) | هخامنشی | در بخش ورودی آرامگاه داریوش اول و درباره خصوصیات و نبوغ او |
| نقش‌برجسته اردشیر بابکان | ساسانی | در گوشه شرقی مجموعه و تصویر اردشیر بابکان و اهورامزدا سوار بر اسب |
| نقش‌برجسته شاپور اول | ساسانی | نمایش پیروزی شاپور اول بر امپراتور روم «والرین» در نزدیکی آرامگاه داریوش |
| نقش‌برجسته بهرام دوم | ساسانی | در پایین آرامگاه داریوش و تصویر نبرد جنگجویان سوار بر اسب با بهرام دوم |
| نقش‌برجسته نرسی | ساسانی | نزدیکی آرامگاه داریوش اول و تصویر تاجگذاری نرسی به عنوان پادشاه ایران |
| نقش‌برجسته هرمز دوم | ساسانی | در پایین آرامگاه اردشیر یکم و نبرد هرمز دوم با دشمنان |
| نقش‌نبشته کرتیر | ساسانی | روی کعبه زرتشت نوشته‌ای از موبد بزرگ کرتیر درباره اعتقادات زرتشتی |
هدف ساخت نقش رستم
در قلب صخره‌های کوه رحمت، چهار آرامگاه پاچه کوه دیده می‌شوند که پادشاهان بزرگ هخامنشی مانند داریوش بزرگ و خشایار شاه را در قلب خودشان جا داده‌اند. این آرامگاهها که به شکلی ظریف و هنرمندانه در دل کوه روی سنگ تراشیده شده‌اند، محلی برای بازدید گردشگران در فصل‌های مختلف سال محسوب می‌شوند. در این مکان، تابوت‌هایی از جنس سنگ یا سارکوفاژ قرار گرفته، تا جسد پادشاهان را برخلاف سنت‌های معمول در دل کوه محفوظ نگه دارد.
این موضوع در باور آیین زرتشتی ریشه دارد که زمین را عنصری پاک می‌دانسته و تماس جسد را با آن ناپسند می‌دانسته است. این تابوت‌ها با موادی مانند مو و صمغ درختان پوشانده شده‌اند تا پیکر شاهان هخامنشی از فساد در امان بمانند. البته این روش با مومیایی‌سازی کامل که مصریان در آن مشهور هستند متفاوت است.
در روبه‌روی این آرامگاهها، بنایی مکعبی‌شکل به نام «کعبه زرتشت» دیده می‌شود که کاربرد و علت ساخت آن هنوز در پرده ابهام قرار دارد. برخی از ساکنین منطقه اعتقاد دارند که این مکان یک عبادتگاه زرتشتی بوده و برخی دیگر آن را مکانی برای نگهداری اسناد و گنجینه‌های سلطنتی می‌دانند.
سرنوشت اجساد نقش رستم
روایت‌های تاریخی این‌گونه نقل می‌کنند که، زمان حمله اسکندر مقدونی در قرن ۴ پیش از میلاد، مقبره پادشاهانی که در این مکان دفن شده بودند، غارت شدند. در اثر این حمله، تابوت این پادشاهان شکسته و اجسادشان پراکنده یا نابود شد، تا جایی که دیگر نشانی از آن‌ها بر جای نماند و تنها کوه است که نقش و نگاره‌هایش، روایت این پادشاهان را برای آیندگان به تصویر کشیده است. پس از گذر زمان، این بنای تاریخی به یکی از جاهای دیدنی شیراز در بهار و سایر فصول سال تبدیل شده و افراد زیادی برای آشنایی با تاریخ ایران‌زمین به دیدن نقش رستم می‌روند.
علت نامگذاری نقش رستم
نام «نقش رستم» از باورهای مردمی و قصه‌های شاهنامه گرفته شده است. در این قصه‌ها، رستم پهلوان نام‌آور ایران زمین، در نبردی نفس‌گیر در همین منطقه اسفندیار را شکست می‌دهد. بعضی از نقش‌برجسته‌های محوطه مخصوصا تصویر مردی با کلاه نوک‌تیز و هیبتی پهلوانی، در ذهن مردم به رستم نسبت داده شده. همین موضوع باعث شده که این محل به «نقش رستم» مشهور شود.
البته باستان‌شناسی این منطقه نشان می‌دهد که زندگی گذشتگان در این نقطه از زمین از دوران ایلامیان تا ساسانیان در جریان بوده و ارتباط مستقیمی با رستم شاهنامه ندارد. حتی در دوره ساسانی، این مکان به عنوان «نبوشت» به معنی «پای‌کوه» شناخته می‌شد. با این وجود، این داستان نیز چیزی از حال و هوای اسرارآمیز و خاص این منطقه کم نمی‌کند و بازدید از آن خالی از لطف نخواهد بود.
پیشنهاد خواندنی
بهترین زمان بازدید از نقش رستم
در فصل بهار (اواسط فروردین تا اوایل خرداد) هوا معتدل و دلپذیر بوده و خبری از گرمای طاقت‌فرسای تابستان نیست. به همین دلیل سفر در این فصل به شیراز، فرصت مناسبی برای گشت و گذار در فضای باز برای گردشگران فراهم می‌کند.
پاییز نیز، مانند بهار است و شیراز آب و هوای خنک و مطبوعی دارد. سرمای شدید زمستان در این زمان حس نمی‌شود و میتوانید آرامش بیشتری در بازدید از آثار تاریخی این شهر را تجربه کنید.
تنها موضوعی که باید به‌خاطر داشته باید این است که بهترین زمان بازدید ساعات اولیه صبح یا بعدازظهر خواهد بود، تا از تابش مستقیم خورشید در امان بمانید و بتوانید نقش‌برجسته‌ها و آرامگاهها را با بهتر و واضح‌تر تماشا کنید.
بهترین هتل‌های نزدیک نقش رستم
در نزدیکی مجموعه باستانی نقش رستم چندین اقامتگاه و هتل وجود دارد که میتوانید بر اساس سلیقه و نیاز خودتان یکی از آن‌ها را برای اقامت در نزدیکی این اثر تاریخی انتخاب کنید. در ادامه، برخی از بهترین گزینه‌های اقامت در نزدیکی این محل را برای شناخت بیشتر معرفی کرده‌ایم.
| نام اقامتگاه / هتل | نوع اقامتگاه | فاصله تا نقش رستم | ویژگی‌ها و امکانات |
| اقامتگاه بوم‌گردی نقش رستم | اقامتگاه سنتی | 1 کیلومتر | خانه‌ای ۷۰ ساله با ۴ اتاق، حیاط سنتی با حوض، پارکینگ، اینترنت، پرسنل مسلط به انگلیسی، مناسب برای تجربه زندگی روستایی |
| هتل جهانگردی تخت جمشید مرودشت | هتل ۳ ستاره | ۳ کیلومتر | واقع در باغی بزرگ، دارای رستوران، کافی‌شاپ، زمین تنیس، پارک کودک، مناسب برای خانواده‌ها |
| هتل آپادانا تخت جمشید | هتل ۳ ستاره | حدود ۵ کیلومتر | چشم‌انداز به تخت جمشید، خدمات رفاهی متنوع، مناسب برای علاقه‌مندان به تاریخ |
| اقامتگاه بوم‌گردی شیدگر | اقامتگاه سنتی | حدود ۱۰ کیلومتر | واقع در شهرک ولیعصر، فضای سنتی، مناسب برای تجربه زندگی محلی |
| هتل بزرگ شیراز | هتل ۵ ستاره | حدود ۶۰ کیلومتر | امکانات لوکس، مناسب برای سفرهای تجاری یا اقامت در شهر شیراز |
جاهای دیدنی اطراف نقش رستم
در اطراف این مجموعه دیدنی، جاذبه‌های تاریخی و طبیعی متعددی وجود دارد که میتوانید در سفر خود به این منطقه از آن‌ها نیز بازدید کنید. از جمله این آثار دیدنی جذاب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
| نام مکان | نوع جاذبه | فاصله از نقش رستم | توضیحات کوتاه |
| تخت جمشید (پرسپولیس) | تاریخی | حدود 5 کیلومتر | پایتخت باشکوه امپراتوری هخامنشی با کاخ‌ها و ستون‌های عظیم |
| نقش رجب | تاریخی | حدود 3 کیلومتر | مجموعه‌ای از سنگ‌نگاره‌های ساسانی با تصاویری از تاجگذاری شاهان |
| پاسارگاد و آرامگاه کوروش | تاریخی | حدود 70 کیلومتر | مجموعه‌ای از بناهای هخامنشی شامل آرامگاه کوروش کبیر |
| کعبه زرتشت | تاریخی | مجاور نقش رستم | بنایی سنگی با معماری منحصربه‌فرد و آرامگاه یا معبد زرتشتیان |
| شهر باستانی استخر | تاریخی | حدود 8 کیلومتر | ویرانه‌های شهری باستانی با بقایای کاخ‌ها و معابد |
| آبشار دشتک | طبیعی | حدود 65 کیلومتر | آبشاری زیبا در منطقه‌ای کوهستانی با طبیعت بکر |
| تنگ بستانک (بهشت گمشده) | طبیعی | حدود 100 کیلومتر | منطقه‌ای سرسبز با آبشارها و چشمه‌های فراوان |
| غار شاپور و مجسمه شاپور | تاریخی/طبیعی | حدود 147 کیلومتر | غاری با مجسمه‌ای 6 متری از شاپور اول، پادشاه ساسانی |
بازدید از نقش راوی تاریخ ایران
نقش رستم شیراز تنها یک مجموعه سنگی هنری نیست؛ بلکه تابلویی زنده از تاریخ ایران است که به طرز هنرمندانه‌ای زندگی پادشاهان گذشته را روایت می‌کند. هر سنگ این بنا، زبان گویای توانمندی معماران گذشته، شکوه و عظمت پادشاهان هخامنشی و ساسانی، همچنین روح تمدنی است که قرن‌ها پیش در دل فلات ایران جاری بوده است. برای تماشای این اثر تاریخی، تنها باید به شیراز بروید و تاریخ را این بار در کتابی مصور و سنگی ورق بزنید.
