اگرچه زمان مفهومی انتزاعی است اما بشر در طول قرن‌ها ابزارهایی برای سنجیدن آن اختراع کرد. گاه از ماه و خورشید کمک گرفت، بعضی وقت‌ها، سایه اشیا را بررسی کرد و در زمان‌هایی با تعریف معیارهای تکرارشونده، زمان را به تکه‌هایی که لازمش داشت، تقسیم کرد. حالا قرن‌ها از این اختراعات گذشته و ما با ساعتهای بین‌الملی، دیگر کمتر دغدغه سنجش و اندازه‌گیری زمان را داریم و آن ابزارهای کهن نیز به موزه‌ها سپرده شده‌اند. اگر به مفهوم زمان، دیدن انواع ساعت‌ها و آشنایی با مسیری که ساعت‌ها طی کرده‌اند، علاقه دارید، در این مقاله از مجله گردشگری سفرتاپ همراه ما شوید تا گشتی در موزه زمان تهران بزنیم و جزییات آن‌را باهم جستجو کنیم.
تاریخچه موزه زمان
پیش از آنکه بخواهیم از اشیای داخل موزه زمان بگوییم، ساختمان این موزه جلب توجه می‌کند. یک عمارت با دیوارهای آبی رنگ که با گچبری‌های سفید، چشم هر بیننده‌ای را می‌گیرد. این عمارت روزگاری یک خانه روستایی ساده و یک طبقه، متعلق به دوره قاجار، در شمال تهران بوده. بعدها یک کارآفرین ایرانی به‌نام حسین خداداد، خانه را می‌خرد و تصمیم می‌گیرد آن‌را تبدیل به خانه‌ای دو طبقه کند. پس سقف خانه را محکم کرده و بعد طبقه دوم را به خانه اضافه می‌کنند.
بازسازی و سبک معماری
از آنجا که مالک خانه عاشق تلفیق هنرهای ایرانی و فرنگی بود، با ترکیبی هنرمندانه گچ‌بُری، آجرکاری، کاشی‌کاری، سنگ‌کاری، مقرنس‌‌کاری و گره‌چینی، از درون و بیرون به خانه، تزییناتی اضافه می‌کند. عشق صاحب‌خانه به فرش، باعث شد تا بیشتر این تزیینات به نقش و نگار قالی ایرانی نزدیک باشند و یک عمارت بی‌همتا در منطقه خوش آب و هوای تهران ساخته شود. بالاخره بعد از 12 سال، کار ساختن خانه جدید به اتمام می‌رسد و مالک در آن ساکن میشود.
پیشنهاد خواندنی
تغییر مالکیت و متروکه‌شدن
اما حدود یک سال بعد با شروع انقلاب اسلامی، این خانه و دیگر اموال آقای خداداد مصادره میشود و برای سال‌ها بدون استفاده باقی می‌ماند.
تبدیل‌شدن به موزه زمان
با گذر دوران، در سال 1382، این خانه زیبا به ثبت ملی می‌رسد و بعد اشیای مهمی که همگی برای اندازه‌گیری زمان کاربرد داشته‌اند، در خانه جمع‌آوری شده و این خانه به‌عنوان موزه زمان یا موزه ساعت آغاز به‌کار می‌کند.
موزه زمان امروز
اکنون سال‌هاست که موزه زمان در منطقه زعفرانیه تهران با وقار و چیدمان بی‌نظیرش، چون نگینی میان یک باغ کوچک اما باصفا می‌درخشد و میزبان افرادی است که دوست دارند فرصتی برای دیدن یکی از جاهای دیدنی تهران داشته باشند.
آدرس و ساعت بازدید از موزه زمان
- آدرس: تهران، خیابان سرلشگر فلاحی (خیابان زعفرانیه)، نبش خیابان پرزین بغدادی، موزه یا تماشاگه زمان
- نزدیک‌ترین مترو به موزه زمان: ایستگاه تجریش با حدود 3 کیلومتر مسافت، نزدیک‌ترین مترو به موزه زمان است.
- نزدیک‌ترین بی آر تی به موزه زمان: ایستگاه بی آر تی باغ فردوس با حدود 400 متر فاصله، نزدیک‌ترین بی‌آرتی به موزه ساعت یا موزه زمان است.
- ساعت بازدید از موزه زمان: هر روز از 8 صبح تا 8 شب (آخرین بلیط برای ورود تا ساعت 7 شب فروخته میشود)
قیمت بلیط موزه زمان
| شرایط بازدید | قیمت بلیط |
| بازدید کننده ایرانی | 60 هزار تومان (محوطه باغ و داخل ساختمان) |
| فقط ورود به باغ و دیدن اشیای بیرون ساختمان | 20 هزار تومان |
| بازدید کننده خارجی | 750 هزار تومان |
اشیای موزه زمان
پیش از ورود به موزه، خوب است یک دید کلی درباره مجموعه‌ی اشیایی که آنجا جمع‌آوری شده‌اند، داشته باشید. تقریبا تمام اشیای این موزه در یکی از دسته‌های زیر، جای می‌گیرند:
ساعت آفتابی
حرکت تکراری خورشید در آسمان، این ایده را به ذهن بشر رساند که شاید بتوان با آن، وسیله‌ای جهت سنجش زمان ساخت. پس در حدود 5 هزار سال پیش، اولین نسخه‌های ساعت آفتابی ساخته شد و از آن زمان در فرهنگ‌ها و ملل گوناگون، انواع ساعت آفتابی در مناطق مختلف دنیا پیدا شده‌اند.
اگر جایی ساعت آفتابی دیدید که کج نصب شده است تعجب نکنید. چراکه برای دقت بیشتر، ساعتهای آفتابی را بر محور 45 درجه زمین منطبق می‌کنند تا دقیقا به سمت قطب شمال باشد.
ساعت شنی
در قرن هشتم میلادی اولین ساعتهای شنی توسط یک کشیش ساخته شدند. این ساعت‌ها نمی‌توانستند زمان دقیق روز و شب را مشخص کنند اما از آنها برای اندازه‌گیری زمان فعالیت‌های محدود استفاده می‌کردند. ساعتهای شنی تا قرم هشتم رواج داشتند و پس از آن کم‌کم تبدیل به کالایی لوکس و تزیینی شدند.
ساعت آبی
ساعت آبکی، پنکان و ساعت آبی، وسیله‌ای است که در مناطق وسیعی از کویرهای مرکزی ایران از آنها استفاده شده است. این وسیله معمولا شامل دو کاسه است که ممکن است درجه‌بندی هم شده باشند. یک کاسه کوچکتر است و داخل کاسه بزرگ که پر از آب شده، قرار می‌گیرد.
کف کاسه کوچک سوراخی دارد که با گذر زمان به آرامی پر میشود. تا جایی که کاسه کوچکتر غرق میشود و اینجا مسئول ساعت آبی، پایان زمان قبلی و شروع زمان جدید را اعلام می‌کرده است. ساعتهای آبی برای تعیین زمان حق آب زمین‌های کشاورزی، باز بودن قنات‌ها و سهم هر خانه از آب، کاربرد داشته است.
ساعت سوختی
یکی از خاص‌ترین ساعتهای قدیمی دنیا، ساعت سوختی است. احتمالا این ساعت‌ها از حدود 500 سال قبل از میلاد مسیح کاربرد داشته‌اند و آخرین بار ژاپنی‌ها تا حدود قرن دهم پس از میلاد از آنها استفاده کرده‌اند. این ساعت‌ها معمولا شامل یک شمع بوده‌اند.
گاهی خود شمع را درجه‌بندی می‌کردند و گاهی هم آن‌را مقابل صفحه‌ای درجه‌دار می‌گذاشتند. با سوختن شمع، درجه‌ها کم می‌شدند و مردم می‌توانستند با دیدن آن گذر زمان را متوجه شوند.
ساعتهای مکانیکی دیواری
در قرن دوازدهم اولین نسخه‌های ساعت مکانیکی در اروپا ساخته شدند. به مرور زمان و تا حوالی قرن پانزدهم، ساعت‌ها پیچیده‌تر و با کارایی بیشتری ساخته شدند و در نهایت نسخه‌های گوناگون ساعتهای مکانیکی آماده شد. چوب، فلز و فنر، از مهم‌ترین مواد اولیه برای ساختن ساعتهای مکانیکی بودند و کم‌کم بیشتر مردم به سمت خرید آن سوق پیدا کردند.
در سال ۱۸۴۷ مخترع فرانسوی آنتوان ریدر اولین ساعت شماطه‌دار را ساخت و مدال‌های لوکس‌تر ساعت به بازار آمدند. در سال 1868، بزرگترین ساعت دیواری جهان در کلیسای سن پیر فرانسه نصب شد.
ساعت رومیزی
در قرن هفدهم ساعتهای رومیزی هم به بازار آمدند. این ساعت‌ها پایه‌دار و کوچکترند تا بتوان آنها را در هر گوشه از خانه گذاشت. ساعتهای رومیزی معمولا زنگ هم دارند تا بتوانند شما را از خواب بیدار کنند. این ساعت‌ها پس از انقلاب صنعتی و الزامات به موقع سر کار حاضر شدن، پرطرفدار شدند.
ساعت جیبی
در حوالی قرن پانزدهم اولین ساعتهای جیبی به بازار آمدند. این ساعت‌ها فقط عقربه ساعت‌شمار داشتند و گاهی آنقدر زیبا بودند که به‌عنوان یک اکسسوری به آنها نگاه می‌شد. البته این اکسسوری بیشتر متعلق به مردان بود. آنها ساعت‌ها را عموما به گردن خود آویزان می‌کردند و برای آن ارزش زیادی قائل بودند. با گذر سال‌ها، عقربه‌های دقیقه‌شمار و ثانیه‌شمار نیز به ساعت‌ها اضافه شدند.
ساعت مچی
در قرن شانزدهم اولین ساعتهای مچی در آلمان متولد شدند. آنها در ابتدا بزرگ بودند و شاید حتی حمل آنها روی دست، کمی دشوار بود. اما همین تلاش‌های اولیه کمک کرد تا به‌مرور ساعتهای جیبی کنار بروند و ساعتهای مچی فراگیر شوند. ساعت مچی همزمان با انقلاب صنعتی، اهمیت بیشتری پیدا کرد و افراد بیشتری ساعت می‌پوشیدند.
پیشنهاد خواندنی
اسناد گاهشماری جلالی
یکی از اشیای مهمی که در موزه زمان یا موزه ساعت تهران از آن نگهداری میشود، اسنادی است که از شیوه گاهشماری جلالی نگهداری و طبقه‌بندی شده‌اند. تقویم جلالی، مدلی قدیمی اما دقیق از گاهشماری است که هنوز هم کاربرد دارد.
این اسناد و ابزار در بخشی از موزه به نمایش در آمده است که شامل اسطرلاب، از ابزارهای مهم نجوم کلاسیک، کره سماوی یا کره آسمان نیز میشود. ضمنا اینجا می‌توانید ماکت قدیمی‌ترین سند تاریخ‌دار ایرانی (کتیبه بیستون که به سه زبان ثبت شده)، تقویم‌های قومی – مذهبی ایرانی مانند تقویم عبری، تقویم زرتشتی، تقویم ارامنه و تقویم قومی کردی را نیز ببینید.
چه آثاری در موزه زمان نگهداری می‌شوند؟
حالا وقت آن است قدم به درون موزه بگذاریم و اشیای بسیار مهم و تماشایی آن را ببینیم. بیشتر اشیای موزه را داخل ساختمان موزه جا داده‌اند اما تعدادی از ساعت‌ها و ابزار، بیرون ساختمان و در حیاط موزه قرار گرفته‌اند. اینجا از مهم‌ترین اشیای موزه زمان گفته‌ایم:
آثار در محوطه بیرون موزه زمان
وقتی وارد حیاط موزه زمان می‌شوید چند اثر مهم را می‌بینید که به‌خاطر ابعاد بزرگ یا برای کارایی بیشتر، در حیاط قرار گرفته‌اند. ساعتهای آفتابی، ساعت سوختی، ساعت طنابی و چند نوع ساعت بزرگ ازجمله دیدنی‌های موزه زمان در محوطه باغ هستند. قایق اژدها یکی دیگر از آثار مهم در حیاط موزه زمان است. این ساعت یک نوع ساعت سوختی متعلق به چینی‌هاست و آن‌را شبیه به یک قایق ساخته‌اند.
در بخش میانی قایق یک شمع خوابیده قرار دارد. در ادامه وزنه‌هایی با فواصل معین در راستای قایق آویزان شده است. در طول شبانه‌روز زمانی که شمع میان قایق می‌سوخت، به‌تدریج باعث سوختن ریسمان و افتادن وزنه متصل به آن می‌شد. این وزنه در یک ظرف فلزی که زیر قایق بود برخورد می‌کرد و صدای دنگ می‌داد.
از دیگر اشیای مهم در باغ موزه، ساعت شنی بزرگی است که تجربه‌ای متفاوت از سنجش زمان را در اختیارتان می‌گذارد.
پیشنهاد خواندنی
آثار در طبقه اول موزه زمان
وقتی وارد ساختمان می‌شوید، قبل از هر چیز گچبری‌ها و تزیینات ساختمان چشم‌تان را می‌گیرد. اینجاست که هنر معماران ایرانی را به وضوح می‌بینید و از آن بسیار لذت خواهید برد.
حالا نوبت معرفی برخی از اشیایی است که در طبقه اول موزه زمان می‌بینیم:
- ساعتهای قدیمی اروپایی از قرن هفده تا بیست، شامل ساعتهای مکانیکی و کوکی تا ساعتهای شاهینی، آونگی، رومیزی، دیواری و ایستاده.
- تلفیقی از هنرهای مختلف نظیر مجسمه‌سازی، میناکاری، معرق و… با صنعت ساعت‌سازی.
- اموال شخصی چهره‌های سرشناس و هدایایی که سیاستمداران در سفرهای خارجی خود هدیه گرفته بودند.
- ساعت طاقچه‌ای متعلق به سال ۱۳۱۳ دانست که در قورخانه تهران ساخته شده و مزین به تصویر حکاکی‌شده رضاشاه پهلوی است.
- ساعت طاقچه‌ای یا رومیزی ساخت کشور فرانسه از جنس برنز و پوشش آب طلا از قرن نوزدهم با مجسمه‌ای از هومر، شاعر حماسه سرای یونانی، به سبک لویی شانزدهم
- اتاق اصفهانی‌ها که با الهام از عالی قاپوی اصفهان ساخته شده، سقف آن همه از طلا و مس است و تمام شیشه‌های آن رنگی و بسیار زیباست.
آثار در طبقه دوم موزه زمان
در طبقه دوم موزه آثار مرتبط با ساعت و زمان را به گونه‌ای دیگر چیده‌اند که اینجا از مهم‌ترین آنها گفته‌ایم:
- اینجا آثاری از هوشنگ فروتن نگهداری میشود که در آنها قطعات ساعتهای قدیمی استفاده شده است. آقای هوشنگ فروتن ساختن این آثار را در سال ۱۳۶۷ آغاز و در سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ نمایشگاه‌هایی را در آمریکا برگزار کرد.
- ویترین مدور شامل ابزار تعمیر ساعت، سوزن روغن‌زنی ساعت، سمبه و سمبه‌دان، ابزار برای باز کردن قاب پشت ساعت، چفت، چاقوی ساعت‌سازی، آچار ساعت‌سازی، عقربه‌کش، سوهان، چکش، طلق‌کش و…
- ساعتهای مچی، جیبی و سفارشی
- ساعت ثبت زمان یا کارت‌زنی ساخت شرکت آمریکایی سیمپلکس
- ساعت آفتابی ناصرالدین شاه
- ساعت احمد شاه قاجار
- ساعت مظفرالدین شاه
کافه داخل موزه زمان
پس از موزه‌گردی و دیدن آثار جذاب می‌توانید انواع نوشیدنی و غذاهای خوشمزه را در همان فضا امتحان کنید. داخل باغ موزه زمان یک کافه دنج و دوست‌داشتنی به‌نام «کافه کیدل» است که در کنار نوشیدنی‌ها، انواع شیرینی، پاستا و سالاد هم دارد.
انواع صبحانه (مثل بشقاب انگلیسی، نیمرو و املت)، پیتزا و استیک هم در این کافه سرو میشود. ساعت کاری کافه کیدل متقارن با ساعت کاری موزه است و اگر بخواهید فقط از کافه استفاده کنید هم باید هزینه ورودی به باغ (نه داخل ساختمان موزه) را بپردازید.
کافه و رستوران نزدیک موزه زمان
اطراف موزه زمان می‌توانید انواع کافه و رستوران جذاب را پیدا کنید. برخی غذاهای ایرانی دارند و برخی با مزه‌های فرنگی، شگفت‌زده‌تان خواهند کرد تا پیش یا پس از دیدن موزه، بتوانید از طعم‌های عالی هم لذت ببرید.
| نام رستوران/کافه | خدمات | آدرس رستوران روی نقشه |
| رستوران سوشیانت | اگر دل‌تان غذاهای آسیایی و به‌خصوص غذای ژاپنی می‌خواهد، رستوران سوشیانت یک انتخاب عالی است. این رستوران انواع سوشی، سالاد، نودل‌ها و دیگر غذاهای خوشمزه و متفاوت را ارائه می‌کند. | موقعیت مکانی رستوران سوشیانت |
| رستوران هلوشف | این رستوران برای صرف صبحانه و ناهار طراحی شده و در آن انواع بشقاب‌های خوشمزه و سالم را پیدا خواهید کرد. | موقعیت مکانی ستوران هلوشف |
| کافه پیستری سن | یکی از کافه‌های دنج با انواع خوراکی و شیرینی، پیستری سن است. اینجا می‌تونید شیرینی‌های خوشمزه با طعم‌های جدید، نوشیدنی‌های خوش‌رنگ، سالادهای جذاب، برگر و پاسا و… را امتحان کنید. | موقعیت مکانی کافه پیستری سن |
| قهوه لمیز تجریش | یکی از شعبه‌های پرطرفدار کافه لمیز در نزدیکی میدان تجریش و موزه زمان است. این کافه فضایی دنج و زیبا را در دو طبقه ساخته تا بتوانید از انواع نوشیدنی‌های گرم و سرد، کیک، دسر و بستنی را سفارش دهید. | موقعیت مکانی قهوه لمیز تجریش |
جاهای دیدنی نزدیک موزه زمان
| نام جاذبه | دیدنی‌ها | قیمت بلیط | آدرس روی نقشه |
| باغ موزه فردوس | محوطه باغ قاجاری فردوس، موزه سینما، فروشگاه‌های صنایع‌دستی، آثار هنرمندان دست‌فروش و استفاده از کافه‌ها و رستوران‌های اطراف باغ | گردشگر داخلی: 10 هزار تومانگردشگری خارجی: 50 هزار تومان | موقعیت مکانی باغ موزه فردوس |
| کاخ سعدآباد | بیش از 110 هکتار باغ و مجموعه تاریخی شامل کاخ موزه سبز، کاخ موزه ملت، موزه برادران امیدوار، موزه استاد فرشچیان، موزه پوشاک، موزه سلاح‌ها، آشپزخانه سلطنتی و… | 30 هزار تومان ورودی محوطه اصلی، بازدید از کاخ‌های دیگر از 15 تا 30 هزار تومان به‌ازای هر کاخ متفاوت است. | موقعیت مکانی کاخ سعدآباد |
| رصدخانه زعفرانیه | اولین آسمان نمای ایران، اولین تلسکوپ ساخته شده توسط ایرانی‌ها، کتب و مجلات نجومی، کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی | با توجه به هر برنامه ممکن است رایگان یا شامل هزینه باشد | موقعیت مکانی رصدخانه زعفرانیه |
چرا موزه زمان ارزش دیدن دارد؟
در این مقاله از سفرتاپ به معرفی و بررسی موزه زمان پرداختیم. این موزه عمارت و اشیایی دیدنی دارد که در کنار یک باغ زیبا، به جذابیت آن افزوده‌اند. اگر به دنبال موزه‌گردی در تهران هستید یا دوست دارید موارد شاخص در موزه‌های تهران ببینید، موزه زمان یک انتخاب عالی است.
